In Nederland kunnen we niet zonder onze fiets. Bijna 40% van ons gebruikt de fiets zelfs als belangrijkste vervoersmiddel. En steeds meer van ons stappen over op de elektrische fiets. Daarmee verminderen we de autodrukte én het gebruik van fossiele brandstoffen. Super duurzaam, toch?
Want met het toenemende aantal e-bikes, neemt de vraag naar grondstoffen als mangaan, kobalt, nikkel en lithium toe. Die metalen worden voornamelijk gewonnen in het mondiale Zuiden, in landen als Zuid-Afrika. En je raadt het al: daarbij wordt weinig rekening gehouden met mensenrechten. Vrouwenrechten in het bijzonder.
Luister bijvoorbeeld naar het verhaal van Mathlogonolo, die door de mijn in een onmogelijke situatie terechtkwam:
Zo zie je dat vrouwen en meisjes rond de mijnen te maken krijgen met misbruik en geweld. Bovendien leven ze in armoede, hebben ze geen toegang tot water, en zijn lucht en grond vervuild, met mentale en lichamelijke problemen tot gevolg.
Laat weten dat de schending van vrouwenrechten in de productieketen moet stoppen. Teken nu onze petitie aan e-bikemerken en roep hen op e-bikes écht eerlijk te maken!
Mangaan is één van de cruciale grondstoffen die uit mijnen gehaald worden om batterijen voor e-bikes van te maken. Wij hebben onderzocht hoe het er bij mangaanmijnen in de Noordkaap van Zuid-Afrika aan toe gaat. Dit eerder uitgebrachte onderzoek vond dat de lokale mijnen verwoestende gevolgen hebben voor omliggende gemeenschappen die daar al jaren wonen. Vrouwen worden daarbij vaak het hardst getroffen. Ze hebben amper toegang tot onderwijs en werk, ervaren gezondheidsproblemen door stof en explosies, hebben tekort aan water, en krijgen te maken met (seksueel) geweld door mijnwerkers.
Om te kijken of e-bikemerken in Nederland goed letten op de omstandigheden waarin hun fiets gemaakt wordt, hebben we een nieuw onderzoek gedaan naar de zes grootste e-bikemerken in Nederland: Batavus, Sparta, Gazelle, Urban Arrow, VanMoof en Stella. Daaruit blijkt dat de meeste merken enorm tekortschieten en dat slechts bij twee (Batavus en Sparta, onderdeel van de Accell Group) al een paar seinen op groen staan. Allemaal kunnen ze dus nog zeker stappen zetten om voor transparantie in hun productieketen te zorgen.
E-bikeproducenten hebben een verantwoordelijkheid om te zorgen dat elektrische fietsen echt eerlijk zijn en vrouwenrechten in hun productieketens worden beschermd. Om stappen te zetten op weg naar de FAIRBIKE, roepen wij e-bikemerken op om:
De huizen in Bajoneng, Zuid-Afrika, worden heftig getroffen door de explosies in de mijnen. Lerato woont dichtbij en ziet haar huis langzaamaan instorten: er komen steeds meer scheuren in de muur en de toiletgebouwen vallen uit elkaar.
Niet alleen de huizen hebben veel te verduren. Bij de explosies komt veel geluid en stof kijken. Ook komt er asbest vrij, wat tuberculose en andere ziektes, zoals longziektes, veroorzaakt. In 2012 heeft Lerato allebei haar ouders verloren, vermoedelijk vanwege asbest-vergiftiging. Toch gaan de mijnen door met de werkzaamheden, en wordt er niet geluisterd naar de problemen die de mijnbouw veroorzaakt. ‘’De manier waarop de mijnen ons behandelen, maakt me erg boos. Ik ben boos omdat we niet gewaardeerd worden. Het is alsof ze ons niet zien. Ze erkennen niet hoe de aanwezigheid van de mijnen ons beïnvloedt. Dit maakt me ook erg verdrietig.’’
Om samen tot oplossingen te komen, heeft Lerato besloten haar gemeenschap te organiseren. Als coördinator van ActionAid partner WAMUA/MACUA in Bojaneng brengt zij vrouwen uit de gemeenschap bij elkaar. Met petities hopen de vrouwen gehoord te worden door de mijnbedrijven, zodat hun problemen in acht worden genomen.
Is er nog iets niet helemaal duidelijk? Hieronder vind je antwoorden op de meest gestelde vragen.
Mangaan is een grondstof die veel voorkomt in de bodem van de Noordkaap in Zuid-Afrika. We vinden het terug in staal, batterijen voor elektrische fietsen en auto’s, windmolens en zonnepanelen. Allemaal producten die we hard nodig hebben in de strijd voor een beter klimaat.
Alles! Mangaan zit namelijk in bijna alle oplaadbare batterijen. En de vraag naar elektrisch rijden neemt razendsnel toe; elektrische auto’s, bezorg-, sport- en bakfietsen vliegen je bijna letterlijk om de oren. De overstap van brandstof naar elektrisch rijden kun je dus niet los zien van mangaan.
Vrouwen worden op een aantal manieren harder geraakt. Ten eerste wordt de grond vervuild, waardoor het aantal zieken rond mangaanmijnen toeneemt. De ziekenzorg komt bijna altijd op de schouders van vrouwen en meisjes terecht. Hierdoor kunnen zij niet naar school en niet werken.
Ten tweede neemt geweld tegen vrouwen enorm toe na de komst van een mijn. Veel vrouwen krijgen hiermee te maken. Ook belanden veel vrouwen gedwongen in de prostitutie.
Ten derde verliezen vrouwen vaker hun inkomen, omdat zij bijna nooit in de mijnen aan het werk kunnen. Dit terwijl de landbouw, waarvan veel vrouwen leven, moeilijker gemaakt wordt door landroof, vervuiling en meer. Kortom, een mijn in de buurt heeft voor vrouwen alleen maar negatieve gevolgen.
Wij voeren campagne en lobby voor de zichtbaarheid en aanpak van mensenrechtenschending bij mangaanmijnen. Ook doen we in samenwerking met ActionAid Zuid-Afrika onderzoek naar de feiten achter deze misstanden. Daarnaast werken we intensief met de vrouwen zelf samen, door onder andere trainingen te regelen en kennis te delen om hen weerbaar te maken en voor zichzelf op te komen.
Nee, want elektrisch rijden is juist beter voor het milieu! Het is dus niet fout om elektrisch te rijden en we willen dit ook zeker niet ontmoedigen. Wel vinden we dat het label ‘duurzame fiets’ waardeloos is als er mensenrechten geschonden worden om die fiets te maken. Wij zijn een groot voorstander van e-bikes, maar niet ten koste van vrouwenrechten. ActionAid pleit dus niet voor minder elektrische fietsen en auto’s maar voor een harde aanpak van deze kwalijke praktijken. Maar bedrijven zouden dat ook prima kunnen zonder mensenrechtenschendingen in hun ketens toe te staan.
Eerlijk is eerlijk, in een e-bike zit natuurlijk minder mangaan dan in bijvoorbeeld de veel grotere accu van een elektrische auto. Maar het aantal e-bikes groeit ontzettend snel in Nederland. In 2021 alleen al werden er in Nederland meer dan een half miljoen elektrische fietsen verkocht en hun populariteit neemt alleen maar toe. Daarom is het ontzettend belangrijk dat we misstanden in de mangaanmijnen tegengaan, zodat iedereen in de toekomst zonder zorgen van hun e-bike kan genieten.
De FAIRBIKE is een symbool voor een eerlijke fiets, gemaakt zonder mensenrechtenschendingen. Wij willen dat e-bikeproducenten ervoor zorgen dat hun e-bikes FAIRBIKEs worden. Door druk op ze te leggen, dwingen we ze de realiteit te zien van hun productieketens. Wij hopen dat dit genoeg zal zijn om ze te overtuigen mee te doen met ons initiatief en andere e-bikemerken ook enthousiast te maken. ActionAid helpt ze hier graag bij. Zo wordt de hele markt van e-bikes uiteindelijk een markt van FAIRBIKEs en kunnen vrouwen in Zuid-Afrika een beter leven leiden.
Jouw stem is van onschatbare waarde. Je kunt er drie dingen mee doen:
Elke handtekening versterkt onze eis om mensenrechtenschending in productieketens zoals die van mangaan aan te pakken, waardoor onze e-bikes vrij worden van uitbuiting en geweld van vrouwen in Zuid-Afrika.
Jazeker. ActionAid is nu 10 jaar geleden bedenker en medeoprichter geweest van de Fairphone: ’s werelds eerste eerlijke mobiele telefoon. Hoog tijd nu dus om daar ook een echt eerlijke e-bike aan toe te voegen!
Eerlijke mijnbouw is sinds ons begin al een belangrijke pijler. De gevolgen voor vrouwen en de aarde van de huidige manier van grondstoffenwinning zijn zowel op de korte als op de lange termijn desastreus. Lees hier meer over op onze thema-pagina Grondstoffen.