De kracht van noodhulp nieuwe stijl

Barbara van Paassen, Hoofd Beleid & Campagnes bij ActionAid, voelt soms enige scepsis over noodhulp. Tot ze onlangs in Nepal onze lokale collega’s van ActionAid gezocht en kennismaakte met noodhulp nieuwe stijl. Nu is zij een groot voorstander van noodhulp waarbij  lokale mensen zelf de behoeften en prioriteiten bepalen.

“Onlangs was ik in Nepal voor een internationale bijeenkomst. Dat was een mooie kans om kennis te maken met het werk van onze lokale collega’s en hun aanpak na de verwoestende aardbeving in 2015. Ik  moet eerlijk bekennen dat ik soms enige scepsis voel over noodhulp. Is dit wel op een goede manier te doen, zonder in al te klassieke hulp- en afhankelijkheidspatronen te vervallen? Hoe zorg je dat het meer is dan een korte-termijn oplossing en symptoombestrijding?”

‘Building back better’

Tijdens mijn bezoek aan Nepal constateerde ik dat het kan: noodhulp die recht doet aan de huidige tijd en verhoudingen in de wereld.  Het werk van ActionAid Nepal en hun partners en ongetwijfeld veel andere NGO’s maakte diepe indruk op me. Hun hulp gaat veel verder dan het vervullen van de eerste levensbehoeften. Bij hen staan de mensenrechten en de gemeenschap voorop.  Deze noodhulp maakt gemeenschappen sterker doordat de inwoners, in het bijzonder de vrouwen, zelf de prioriteiten bepalen en het actieplan uitvoeren. Sterker nog, wederopbouw als een kans voor democratische hervorming in deze jonge republiek.

Hoe ziet deze noodhulp eruit?

Binnen 24 uur na de aardbeving waren mijn collega’s van ActionAid Nepal in gesprek met overlevenden over de aanpak van de hulp. De hulp bestond uit goederen op korte termijn en daarbij psychosociale en economische diensten. Dankzij de trainingen hebben de gemeenschap en de vrouwengroepen de beschikbare fondsen op een verantwoorde wijze ingezet. Zij hadden grote aandacht voor onderliggende – veelal problematische – machtsstructuren en het versterken van gemarginaliseerde groepen. Hierdoor kwamen zij die het hardst geraakt waren er juist sterker uit.

Zoals mijn collega Bisesh zei: “Natuurlijk was het een enorme ramp, maar tegelijk was het ook een kans om het zo aan te pakken dat gemeenschappen en in het bijzonder vrouwen er beter voor zouden komen te staan dan vóór de aardbeving: fysiek, sociaal en economisch.” Eén van de gemeenschappen die ik tijdens mijn verblijf bezocht  heeft een deel van het geld ingezet voor het bouwen van kassen waarin zij effectief tomaten kunnen verbouwen voor de lokale markt. De vrouwen die ons rondleidden waren trots op hun hogere inkomen en grotere vrijheid. Daarnaast bleek het vastleggen van gedeelde eigendomsrechten op het land een goede oplossing om uitsluiting bij subsidies en landroof te voorkomen. Vaak staat het land alleen op naam van de man of beschikt zelfs niemand over een certificaat. Dankzij de jarenlange samenwerking met lokale partner, gemeenschappen, bewegingen, nationale vrouwen- en jongerennetwerken en lokale autoriteiten heeft ActionAid veel vertrouwen opgebouwd. Dit is van grote waarde bij de wederopbouw na een natuurramp.

Kijken naar de toekomst

Natuurlijk moet er nog een hoop gebeuren. Te veel mensen wonen nog in tijdelijke constructies met onvoldoende middelen om hun leven opnieuw op te bouwen. Nieuwe uitdagingen als klimaatverandering worden sterk gevoeld. Hulpbronnen en landrechten staan onder druk. Preventie is belangrijker dan ooit en vereist een lange adem, maar met grote kansen op duurzaam succes.

De directeur van ActionAid Nepal vat dit mooi samen: “Wij hebben van deze tragedie en onze prestaties twee dingen geleerd: de kracht van weerbaarheid en de voordelen van een aanpak die focust op het creëren van synergie.”

Wat betekent dit nu voor ons hier?

Mijn collega’s in Nepal waren duidelijk: internationale solidariteit en kennisuitwisseling zijn essentieel in dit proces. Niet alleen goederen geven, maar mensen en bewegingen steunen die zelf het beste weten wat hun samenleving nodig heeft. Problemen aanpakken én tegelijk de zelfredzaamheid vergroten, dit is de methode die we internationaal moeten toepassen. Om te beginnen bij de aanpak van droogte en honger in Oost- en Zuidelijk Afrika als gevolg van El Nino, misschien wel één van de meest onderschatte rampen van dit moment.”