Eerlijke belastingen essentieel voor betere vrouwenrechten

Belasting: niet echt het onderwerp voor een gesprek bij de koffieautomaat. Heel technisch, met veel grafieken en cijfers, en iets waar je eigenlijk liever niet aan denkt. Maar belasting kent ook verrassende kanten. Wist je dat belasting en vrouwenrechten veel met elkaar te maken hebben? Wanneer grote bedrijven en de rijken der aarde belasting ontwijken, zijn het de armste vrouwen die het hardst geraakt worden. Dit komt door de afwezigheid van essentiële publieke diensten, zoals gezondheidszorg, veilig openbaar vervoer, goede rechtspraak etc. Hoe deze link precies zit en wat de oplossing is, leggen we hieronder uit.

Effect van oneerlijke belastingen

De manier waarop belasting wordt uitgegeven en geïnd heeft een grotere weerslag op vrouwen dan op mannen: dit komt door gender ongelijkheid. Wereldwijd zijn er meer vrouwen dan mannen die in armoede leven. Ook doen vrouwen veel vaker onbetaalde zorgarbeid. De nieuwe briefing van ActionAid ‘Making Tax Work for Women’s Rights ‘, vat het allemaal duidelijk samen. Wanneer landen veel belastinginkomsten mislopen vanwege belastingvoordelen voor bedrijven en bij de uitgave van de belastingcenten niet specifiek rekening houden met vrouwenrechten, blijft er niet genoeg geld over voor het behalen van werelddoel 5 op gender gelijkheid. Wat houdt dit nu concreet in voor vrouwen?

Een voorbeeld uit de praktijk: Farida uit Nyanya woont in een buitenwijk in Abuja, de hoofdstad van Nigeria. Farida is moeder van twee kinderen en zwanger van een derde kind. Dagelijks reist ze met de bus van huis naar haar werk. Maar de bussen in Nigeria zijn overvol, nauwelijks te betalen en er zijn maar weinig veilige en goed verlichte bushaltes. Vaak moet Farida in het donker vanaf de bushalte naar huis lopen, bang dat ze elk moment verkracht of aangevallen kan worden… Ondertussen loopt Nigeria minstens 3,3 miljard USD mis door belastingvoordelen aan buitenlandse bedrijven, maar is er niet genoeg geld om meer bussen in te zetten en de bushaltes veiliger te maken.

Goede besteding van belastinginkomsten

Het rapport legt haarfijn uit dat regeringen hun belastinginkomsten veel strategischer moeten uitgeven aan publieke diensten die in de behoeften van vrouwen voorzien. Hier ligt een grote kans. Op dit moment geven ontwikkelingslanden onnodig grote belastingvoordelen aan bedrijven, terwijl publieke diensten die vrouwen nodig hebben nauwelijks genoeg financiering krijgen. Belastinginkomsten zouden op een veel betere manier kunnen worden ingezet en hiermee de positie en het leven van vrouwen aanzienlijk verbeteren.

Overheden verantwoordelijk voor stoppen gender ongelijkheid

Bij vrijwel ieder wereldwijd onderzoek komt naar buiten dat vrouwen aan het kortste eind trekken ten opzichte van mannen. Vrouwen nemen in alle landen het grootste gedeelte van de onbetaalde zorgtaken op zich – zoals de zorg voor kinderen, ouderen en taken in het huishouden. Onderzoek van ActionAid laat zien dat wereldwijd vrouwen gemiddeld 23 jaar langer onbetaalde zorgarbeid verrichten dan mannen. Tel hierbij op dat het vooral vrouwen zijn die slecht betaalde arbeid verrichten en dat één op de drie vrouwen in aanraking komt met geweld, en het is duidelijk dat verandering hard nodig is. Overheden zijn verantwoordelijk om dit onrecht ongedaan te maken. Overheden moeten hun handen uit de mouw steken om een einde te maken aan gender ongelijkheid en ervoor te zorgen dat vrouwenrechten beschermd worden. Dé sleutel hierbij is het verzorgen van publieke diensten van een goede kwaliteit.

Goede publieke diensten essentieel

De lasten van onbetaalde zorg voor vrouwen in ontwikkelingslanden zouden drastisch verminderen als zij toegang hadden tot goede gezondheidszorg, kinderopvang, schoon leidingwater, openbaar vervoer en elektriciteit. Goede publieke diensten zijn ook een essentieel onderdeel van een strategie om geweld te voorkomen en te bestrijden. Om daadwerkelijk deze publieke diensten te leveren, moeten overheden gebruik kunnen maken van hun belangrijkste en meest duurzame bron  van inkomsten: belasting.

Op dit moment strooien veel landen met belastingvoordelen voor bedrijven om investeerders aan te trekken, ondanks het feit dat er is aangetoond dat belastingvoordelen niet noodzakelijk meer investeerders aantrekken. Uit het onderzoek van ActionAid blijkt dat maar liefst 15 ontwikkelingslanden aangeven dat ze belastingvoordelen aan bedrijven geven. 12 van deze landen lopen inkomsten van meer dan 0.5 procent van het BBP mis, en in totaal liepen deze 15 landen maar liefst $48 miljard dollar mis door deze belastingconstructies. Daar komt nog bij dat dit waarschijnlijk een onderschatting is. Deze hoeveelheid belastinggeld zou een enorme bijdrage kunnen leveren aan projecten gericht op vrouwenrechten en emancipatie. Uit de gegevens gepubliceerd door 9 ontwikkelingslanden blijkt dat slechts 0,03 procent van het BBP uitgegeven wordt aan dit soort projecten.

Belastingontwijking: wel legaal, niet normaal

Er is nog een manier waarop belastinginkomsten die geïnvesteerd kunnen worden in publieke diensten verloren gaan: belastingontwijking door multinationals. Het IMF heeft geschat dat ontwikkelingslanden $200 miljard dollar per jaar mislopen vanwege belastingontwijking door multinationals – inkomsten die een grote impact kunnen hebben wanneer zij besteed worden aan publieke diensten die vrouwen zo hard nodig hebben.

Gender ongelijkheid aanpakken met eerlijke belastingen

Het is duidelijk dat belastinginkomsten gemaximaliseerd moeten worden zodat zij besteed kunnen worden aan essentiële publieke diensten die helpen om de gender ongelijkheid terug te dringen. Dit impliceert ook dat het heffen van belastingen in ontwikkelingslanden progressiever moeten worden zodat de rijken ook een groter deel van hun inkomen afstaan aan belastingen dan de armen. Gezien het feit dat vrouwen vaak het armst zijn, zal dit al een deel van de economische ongelijkheid verminderen.

De meeste ontwikkelingslanden leunen heel erg op indirecte belastingen zoals BTW – deze belastingen zijn voor iedereen hetzelfde, en dus niet afhankelijk van hun inkomen. Overheden van ontwikkelingslanden moeten er juist voor zorgen dat ze meer belastinginkomsten krijgen via directe inkomstenbelasting (waar de hoeveelheid belasting die iemand moet betalen gerelateerd is aan zijn/haar inkomen), of door welvaartsbelasting en vermogensbelasting.

Overheden moeten de politieke wil vinden om de druk van buitenlandse en binnenlandse bedrijven die onderhandelen over belastingverlaging, te weerstaan. In plaats daarvan moeten ze meer progressieve directe belastingen heffen, waardoor belastinginkomsten hoger worden. Deze kunnen ingezet worden om publieke diensten voor vrouwen te verbeteren, zodat hun onbetaalde zorglasten verminderen en zij het resultaat van hun arbeid binnen- en buitenshuis kunnen zien. En dit zou een goed begin zijn van het overbruggen van de gender ongelijkheid en voor een betere bescherming van vrouwenrechten.

ActionAid voert al jaren campagne voor tax justice en vrouwenrechten, lees de briefing ‘Making Tax Work for Women’s Rights ‘ of bekijk ons recente rapport “Freedom to move” dat laat zien hoe eerlijke belastingen steden veiliger kan maken voor vrouwen.