“Als vrouwen de kans krijgen, kunnen ze alles!”

In gesprek met Bijay Kumar, directeur van ActionAid Kenia. Bijay Kumar kwam op 18 en 19 april op bezoek bij ActionAid’s kantoor in Amsterdam. Hij sprak met ons over klimaatverandering, landrechten, een sterke positie voor vrouwen en het werk dat ActionAid doet in Kenia.

Landrechten en klimaatverandering

Bijay Kumar vertelde ons hoe belangrijk landrechten zijn in Kenia, en hoe nauw verbonden deze kwestie is met klimaatverandering. Landbezit is belangrijk voor elke familie in Kenia , aldus Bijay Kumar, omdat het bezit van land hun culturele, sociale en economische situatie verbetert. Landbezit staat gelijk aan onafhankelijkheid omdat het zorgt voor inkomsten. Land in Kenia wordt gebruikt voor landbouw, om vee te laten grazen en om op te wonen. Toch is 67% van het land in Kenia gemeenschapsland, dit betekent dat het aan niemand toebehoort.

Daarnaast wordt het land ingepikt door bedrijven – voor mijnbouw, bloemenproductie of suikerfabrieken – dit betekent dat er minder land overblijft voor de gemeenschappen. Minder land betekent minder landbouw en minder voedsel voor het vee dús minder voedselproductie. Daarnaast wordt er ook minder voedsel geproduceerd door de droogte. Deze droogte wordt veroorzaakt door klimaatverandering. Dankzij klimaatverandering is de regenval veel onregelmatiger en dit, samen met andere factoren zoals niet-duurzame landbouw, heeft dus voor een aanhoudende droogte gezorgd.

Toch is het mogelijk om de oorzaken van de droogte tegen te gaan. Bijvoorbeeld, door ervoor te zorgen dat er gebruik wordt gemaakt van traditionele landbouw in plaats van landbouw die veel water vraagt. Of door ervoor te zorgen dat regenwater beter opgevangen wordt. ActionAid heeft dit laten zien in de gemeenschappen die zij ondersteunt, deze gemeenschappen zijn aantonend beter bestand tegen de droogte !

Een sterkere positie voor vrouwen

Belangrijk om te weten over de droogte is dat niet iedereen even zwaar getroffen word. Ten eerste, zijn het vaak de armste families die het zwaarst getroffen worden omdat zij het meest afhankelijk zijn van natuurlijke hulpbronnen zoals land en water. Binnen deze armste families zijn het dan ook nog eens de vrouwen die het zwaarst getroffen worden. “Het leven van vrouwen wordt steeds moeilijker”, zegt Bijay Kumar. Vrouwen zijn vaak diegene die water halen en, door de droogte, moeten zij verder en verder reizen om dit te doen. De loopafstand tussen de leefomgeving en de dichtstbijzijnde waterbron is in Kenia toegenomen van 3 naar 9 km. Dit betekent dat het de vrouwen vaak een halve dag kost om water te halen.

Daarnaast staan vrouwen er steeds vaker alleen voor omdat de mannen migreren op zoek naar een baan. De vrouwen blijven achter om voor de kinderen, hulpbehoevenden en ouderen te zorgen. Daarbij zijn zij ook nog eens verantwoordelijk voor de voedselproductie. Dit wordt bemoeilijkt doordat zij vaak bijna geen toegang hebben tot land. Ondanks dat 80% van de boeren vrouwen zijn , bezitten ze slechts 2-3% van het land.

Daarom gelooft ActionAid dat de aanpak van de droogte in handen van vrouwen moet zijn. ActionAid Kenia heeft een programma ontwikkeld om droogte tegen te gaan waarbij vrouwelijk leiderschap centraal staat. Dit programma wordt samengevoegd in de droogte response programma’s van de provincies. Deze programma’s pakken niet alleen de droogte aan maar richten zich ook op de lange termijn door de oorzaken van de droogte aan te pakken.

Women2Kilimanjaro campagne

Het droogte response programme is niet het enige project van ActionAid Kenia waar vrouwelijk leiderschap centraal staat. Toen we Bijay Kumar vroegen welke campagne hem het meest inspireert, aarzelde hij geen seconde: “De Women2Kilimanjaro campagne!”. De Women2Kilimanjaro was een campagne voor én door vrouwen met als doel het opeisen van meer landrechten. ActionAid Kenia heeft bijgedragen aan deze campagne door de vrouwen te mobiliseren, ze voorlichting te geven over hun rechten en door het geven van activisme-trainingen. Uiteindelijk kwamen deze vrouwen met een lijst van eisen die ze aan de overheid presenteerden. Deze eisen werden gepresenteerd tijdens een bijeenkomst van 250 vrouwen uit 24 provincies in Nairobi.

Bijay Kumar herinnert zich: “Toen ik bij de grote bijeenkomst was, zaten daar 250 vrouwen om te onderhandelen met de minister, en om hun eisen te presenteren. Ik stond versteld over het inzicht dat deze vrouwen hebben over de kwesties omdat ze zo nauw betrokken zijn bij het land. De manier waarop zij de minister overtuigden, het inspireerde mij gewoon. Deze zogenaamde ongeleerde, analfabetische vrouwen die worden gezien alsof ze niets weten – ik was zeer onder de indruk van hun vaardigheden en hun capaciteiten, met hun vermogen om te onderhandelen.

“Wanneer deze vrouwen de kans krijgen kunnen zij iedereen overtuigen! En de minister was niet alleen overtuigd, hij was bereid om het document daar meteen te tekenen. Het was geweldig. Heel erg inspirerend!”

De campagne had een groot aantal positieve resultaten, zoals de community land act van 2016. Deze wet zorgt er bijvoorbeeld voor dat landrechten van gemeenschappen erkent en beschermd worden. Ook zijn verschillende stukken land, die ingepikt waren door bedrijven, teruggegeven aan gemeenschappen. Daarnaast vond er een internationale bijeenkomst plaats in Arusha waarbij 500 vrouwen uit 22 Afrikaanse landen aanwezig waren.

Samenwerking met ActionAid Nederland

“Het briljante aan onze samenwerking met ActionAid Nederland is dat we samenwerken als een team. De middelen die ActionAid Nederland mobiliseert helpen ActionAid Kenia viervoud,” zegt Bijay Kumar. “Het is voor ons heel fijn geweest om samen te werken met ActionAid Nederland omdat jullie de problemen zeer goed begrijpen.  En jullie zijn aanwezig geweest als co-reiziger, en als co-schepper van een strategie, samen met de vrouwen die in armoede leven, bij het nastreven van rechten en waardigheid voor de gemeenschappen door middel van vrouwelijk leiderschap. Samen kunnen we wonderen verrichten!”