Wat gaan we doen aan de fiscale constructies?

Maandag, 3 juli 2017

Onlangs presenteerde de Europese Commissie een volgende stap van een lange reeks om belastingontwijking aan te pakken. In het voorstel worden fiscale dienstverleners verplicht fiscale constructies te delen met belastingdiensten in Europa. Het voorstel komt toevalligerwijs net na de allereerste parlementaire ondervraging die in juni plaatsvond en waarin fiscale sluiproutes centraal stonden. Maar zoveel meer is nodig. Nu is het tijd voor concrete actie, vanuit Europa, maar op de eerste plaats ook in Nederland zelf. De Nederlandse overheid moet orde op zaken stellen en de fiscale constructies als gevolg van tientallen jaren schadelijk fiscaal overheidsbeleid opruimen.

Het moreel kompas van belastingadviseurs en trustkantoren?

Experts, zoals onderzoekers, riepen tijdens de parlementaire ondervragingen op tot strengere aanpak en regulering van fiscale constructies. De belastingadviseurs en trustkantoren bleken niet alleen goed in het ontwijken van belasting, maar ook in het ontwijken van vragen.

Om de 14.000 brievenbusfirma’s in Nederland te reguleren, vertrouwt de Nederlandse overheid voor een groot gedeelte op het morele kompas van de belastingadviseurs en trustkantoren. Juist met dat kompas is van alles mis, zo blijkt uit de parlementaire ondervragingen. Terwijl trustkantoren prat gaan op de zelfregulering van de fiscale sector, verwijzen ze zelf naar de wet als het gaat om het aanpakken van misstanden in diezelfde sector. Toezichthouder DNB heeft slechts een team van 12 mensen om 227 trustkantoren en duizenden belastingexperts te controleren.  De belastingdienst stuit op juridische en procedurele rompslomp door opgeworpen rookgordijnen. We kunnen constateren dat de situatie niet langer houdbaar is en dat zelfregulering onmogelijk is binnen een sector waar hoge risico’s genomen worden en het moreel besef op een laag pitje staat.

Er moet toch iemand belasting betalen

De belastingdruk wordt ondertussen afgewenteld op de hardwerkende burger. Onethisch! Want wel de lusten, en niet de lasten, werkt alleen op de korte termijn en holt uiteindelijk de samenleving uit. Belastingontwijking gaat daarbij ook over grenzen heen. Met name ontwikkelingslanden lopen belangrijke belastinginkomsten mis door belastingontwijking via fiscale constructies. Inkomsten die  hard nodig zijn om de allerarmsten toegang te kunnen verlenen tot publieke diensten zoals onderwijs, gezondheidszorg en schoon drinkwater.

Strakkere teugels

Dus moeten de teugels worden aangetrokken. Meer capaciteit bij de belastingdienst en DNB om misstanden aan te pakken. Publieke transparantie in de vorm van een uiteindelijke eigenaren-register en rapportages over waar multinationale ondernemingen belasting betalen is cruciaal om fiscale en juridische constructies bloot te leggen. Ook het voorstel van de Europese Commissie, dat deze week is gepresenteerd, kan een rol spelen. Echter, moeten we garanderen dat ook het publiek inzicht krijgt in deze informatie. Anders zullen wij als gewone burgers nooit weten of  het gaat om misstanden of om beleid dat bewust er opgericht is om de belastingen van multinationale ondernemingen zo laag mogelijk te houden. Want ook de Nederlandse overheid doet in alle heftigheid mee aan de belastingconcurrentie tussen landen, door geheime belastingafspraken te blijven maken met multinationale ondernemingen en het gunstige fiscale klimaat van Nederland in het buitenland bij ondernemingen te promoten. De Nederlandse overheid blokt daarnaast met regelmaat internationale beleidsprocessen die als doel hebben om belastingontwijking juist aan te pakken.

Meer gewicht aan de parlementaire ondervraging

Dat maakt de parlementaire ondervraging dan ook behoorlijk dubbelzinnig. Want een wetgever die wijst naar de fiscale dienstverleners, had die hand net zo goed ook in eigen boezem kunnen steken. Een mentaliteitsomslag is hard nodig bij het ministerie van Financiën en de belastingdienst. Essentieel is ook een ambitieuze Tweede Kamer, die zelf aan de slag gaat met concrete beleidsaanbevelingen. Beleidsaanbevelingen die niet zich alleen richten op de aanscherping van het toezicht, of verwijzen naar Europese voorstellen, maar die zich ook richten op de kern van het Nederlandse belastingbeleid dat belastingontwijking voor grote ondernemingen in stand houdt.

Maaike van Diepen, coördinator Tax Justice NL, Linde-Kee van Stokkum, beleidsmedewerker Foundation Max van der Stoel en Gijs Verbraak, Tax Policy Advisor ActionAid NL