LANDac Conferentie 2021
Landrechten voor lokale gemeenschappen en vrouwen in relatie tot de klimaat- en COVID-19 crises
Op donderdag 1 juli jl. hebben wij samen met collega’s van ActionAid uit Bangladesh, Kenya en Oeganda en een collega van ActionAid International een sessie georganiseerd op de internationale LANDAc conferentie. De sessie ging over hoe een gebrek aan landrechten voor lokale gemeenschappen en vrouwen bepalend is voor hun kwetsbaarheid door de klimaat- en COVID-19 crises en hoe versterking van hun landrechten hun weerbaarheid kan versterken. De sessie zoomde met name in op de situatie in Bangladesh, Kenia en Oeganda en er was aandacht voor de rol die Nederland speelt via de Hulp & Handel agenda van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, met zowel nadruk op positieve bijdragen alsmede risico’s voor landroof en aantasten vrouwenrechten en mensenrechten.
In de presentaties waren er ook bijdragen vanuit lokale Civil Society Organisaties (CSOs) en organisaties van lokale gemeenschappen en vrouwen.
Impact van grote infrastructuurprojecten op voedsellandbouw
Na een keynote van onze internationale expert, Catherine Gatundu, was er een eerste presentatie van AA Bangladesh en hun lokale partner. Deze presentatie ging over de impact van commerciële garnalenkwekerijen en grote infrastructuurprojecten in het kustgebied in het zuidwesten van Bangladesh. Deze “ontwikkelingen” hebben in de afgelopen tientallen jaren geresulteerd in landroof, afname van de biodiversiteit en ondermijning van de lokale voedsellandbouw. Het draagt bij aan gedwongen migratie van lokale gemeenschappen. Dit doet afbreuk aan lokale bestaansbronnen en draagt bij aan werkloosheid. Door het verstoren van ecologische kringlopen en een sterke daling in biodiversiteit draagt het ook bij aan regionale klimaatverandering en een afnemende weerbaarheid tegen klimaatrampen. Vrouwen worden hierbij het hardst geraakt en door de huidige COVID-19 pandemie, neemt hun hun kwetsbaarheid toe. ActionAid en partnerorganisaties werken eraan om hun landrechten te versterken om hun weerbaarheid te vergroten.
Uitdagingen voor vrouwen
Twee presentaties van respectievelijk ActionAid en OXFAM in Oeganda richtten zich op de uitdagingen van vrouwen. Zij zijn de grootste bijdragers aan de voedselvoorziening van Oeganda. De COVID-19 pandemie en lockdowns hebben geresulteerd in een laag inkomen, gereduceerde productie van voedselgewassenen, maar ook onteigening van landen andere schending van vrouwenrechten, waaronder een toename in seksueel en ander geweld. ActionAid dringt er bij de overheid van Oeganda op aan om vrouwen en kwetsbare groepen voorrang te geven in financiële ondersteuning maar ook bij het verkrijgen van vaccinaties. De presentatie van OXFAM benadrukte de negatieve impact van COVID-19 op transport en mobiliteit. In de steden is voedsel onbetaalbaar geworden en op het platteland ontberen vrouwen inkomsten waardoor vrouwen zich vaker gedwongen zien sekswerk te doen om eten te kunnen kopen voor hun gezin.
Impact van zoutwinning in Kenia
ActionAid Kenia vertoonde een documentaire gemaakt met een lokale partner aan de kust in het oosten waar grootschalige zoutwinning reeds lang tot veel problemen heeft geleid. De titel “Baha-Dzana” wat in het Swahili betekent “vroeger was het beter dan vandaag” verwijst naar de tijd voor 1980 toen de grond zeer vruchtbaar was, er een gezond leven was in het marine estuarium. Er was toen geen sprake van landroof, honger, bodem- en watervervuiling en -verzilting en ziekten, en als gevolg daarvan mensenrechtenschendingen en algemene uitbuiting. De negatieve impact van de grootschalige zoutwinning heeft gezorgd voor extreme armoede en een uitzichtloze toekomst in dit gebied. Het is daarom van het grootste belang dat de provinciale overheid de landrechten van de lokale bevolking versterkt, ook om hen weerstand te kunnen laten bieden aan de klimaat en COVID-19 crisissen.
Bottom-up benadering cruciaal
ActionAid Nederland presenteerde het Nederlandse perspectief en hoe internationale samenwerking en handel bijdraagt of afbreuk doet aan landrechten voor lokale gemeenschappen en vrouwen. Voor ondersteunende programma’s voor landrechten is het belangrijk dat er een inclusieve en bottom-up benadering gevolgd wordt, wat wil zeggen dat lokale gemeenschappen zelf een actieve rol spelen bij de planning en uitvoering van zulke programma’s waarvan ze zelf profiteren. Daarnaast moet Nederland in haar internationale handelsagenda de voetafdruk op land beperken en de risico’s op landroof en het schenden van vrouwenrechten volledig indammen, waarbij zero-tolerantie voor landroof het uitgangspunt moet zijn.
Landrechten verhoogt weerbaarheid voor vrouwen
De sessie heeft de negatieve impact van landroof en investeringen met niet duurzaam landgebruik belicht. Naast landroof zelf, resulteert het in verlies aan inkomsten, gezondheidsproblemen, gebrek aan voedsel en andere mensenrechtenschendingen. De weerbaarheid neemt verder af vanwege de toenemende klimaatcrisis en de relatief recente COVID-19 crisis. ActionAid faciliteert bij het versterken van landrechten voor lokale gemeenschappen en vrouwen en we lobbyen voor wetgeving voor landgeving en mensenrechten. Dit draagt bij aan gerechtigheid en is essentieel om beter weerstand te bieden tegen crises en hernieuwde landroof.
We vatten de sessie binnenkort samen in een rapport, inclusief weblinks voor video’s en presentaties. Het volgende korte Engelstalige verslag is beschikbaar.