Home - Landen - Zambia

Zambia is rijk aan grondstoffen, maar de lokale bevolking ondervindt vooral negatieve gevolgen van deze bodemschatten.

De Kankoyo kopermijn in Zambia vervuilt de omgeving met de uitstoot van zwaveldioxide, wat zorgt voor gezondheidsproblemen en vervuiling van drinkwater. Foto: ActionAid

Zambia

Buitenlandse investeringen in de mijnbouwsector in Zambia zijn sterk toegenomen in de afgelopen decennia. Internationale mijnbouwbedrijven worden aangetrokken door de vele grondstoffen die het land rijk is zoals koper, kobalt, steenkool, goud, zilver en vele andere mineralen. Ondanks de overvloed aan grondstoffen deelt de bevolking van Zambia amper in de inkomsten uit de mijnbouwindustrie.
  • 76%

    van de inwoners op het platteland leeft onder de armoedegrens

  • >2 miljard

    dollar verliest Zambia jaarlijks door belastingontduiking door mijnbouwbedrijven

  • 56%

    van de mensen leeft van de landbouw

Een gebrek aan belastinggeld

Volgens de Zambiaanse overheid loopt het land per jaar miljarden mis aan belastinginkomsten door belastingontwijking van multinationals. Terwijl belastinginkomsten hard nodig zijn om te kunnen investeren in openbare sociale voorzieningen zoals scholen, ziekenhuizen, openbaar vervoer en infrastructuur.

Landroof en vervuiling

Daarentegen krijgen veel inwoners van het land te maken met de negatieve gevolgen van de mijnbouwindustrie, zoals landroof, vervuiling en conflicten. Vrouwen worden bij al deze problemen harder getroffen. Zij moeten door de vervuiling ver lopen voor schoon drinkwater, dragen zorg voor familieleden die ziek zijn geworden door de mijn en komen niet in aanmerking voor compensaties die de mijnen bieden. Daarnaast worden duizenden mensen gedwongen hun huis en grond te verlaten omdat het door de overheid verkocht of verhuurd is aan mijnbouwbedrijven. Vaak zijn de bewoners voor hun inkomsten afhankelijk van hun land voor voedsel, en zijn hun voorouders er begraven.

Belastingontwijking ten koste van de lokale bevolking

Caroline Machanga uit Zambia heeft drie kinderen en verdient haar geld met een klein marktkraampje, waar zij onder andere producten van multinational Zambia Sugar verkoopt. Op de foto laat ze het bonnetje zien van de 4,6 procent belasting die zij voor haar kraampje betaalt, terwijl de multinational Zambia Sugar slechts 0,5 procent hoeft af te dragen.

“Ik werk 15 uur per dag, 7 dagen per week, maar maak weinig winst,”  vertelt Caroline. “We moeten veel belasting betalen.”

De regering van Zambia heeft gratis gezondheidszorg en onderwijs beloofd, maar verliest miljoenen door mazen in de belastingregels. “We gaan naar ziekenhuizen van de regering, maar daar zijn geen medicijnen,” vertelt Caroline. Ze kan haar kinderen niet naar betere scholen sturen, of hen gezonde maaltijden geven. De miljoenen die Zambia misloopt zouden ingezet kunnen worden om de gezondheidszorg en het onderwijs te verbeteren.

© Jason Larkin/ActionAid

Dit doet ActionAid

  • Vrouwenrechten
    In Zambia helpen wij kwetsbare vrouwen om aanspraak te maken op hun landrechten. Hierdoor proberen wij hun economische onafhankelijkheid en veiligheid te bevorderen. Om dit te bereiken steunen wij vrouwengroepen, werken wij aan bewustwording van de landrechten die vrouwen hebben, en bevorderen wij politieke steun en toegang tot rechtssystemen. Ook helpen wij bij onderlinge kennisuitwisseling, zowel in Zambia, als met gelijke groepen in andere landen.
    Lees meer over ons werk op vrouwenrechten

  • Eerlijke economie
    Door belastingontwijking heeft de overheid niet genoeg geld om te investeren in sociale voorzieningen voor de bevolking van Zambia. ActionAid werkt samen met de overheid en bedrijven om de belastingheffingen voor bedrijven transparant en eerlijk te maken. Verder voeren wij campagne om aandacht te creëren voor het belang van eerlijke belastingheffingen. Ook trainen wij belasting-monitors die belastinginkomsten en uitgaven van de overheid monitoren om daarmee te lobbyen bij de overheid voor eerlijke heffingen en investeringen in sociale voorzieningen.
    Lees meer over onze inzet voor een eerlijke economie

  • Duurzame aarde
    ActionAid werkt samen met de mensen in Zambia wiens rechten worden geschonden. We versterken hun positie door trainingen te geven. Verder staan we ze bij in hun onderhandelingen met de overheid en bedrijven. Verder beïnvloeden we de overheid om beleid aan te nemen dat de bevolking in bescherming neemt tegen grootschalige land investeringen en vervuiling door mijnbouwbedrijven.
    Lees meer over ons werk voor een duurzame aarde

Een greep uit de resultaten in Zambia

  • Regelgeving voor mijnbouw

    Zambia is één van de veertien landen waarmee ActionAid werkte aan modelwetgeving voor de mijnbouw. Dit unieke wetsvoorstel is erkend door de Afrikaanse Unie en zal, als deze wordt geïmplementeerd, veel sterker zijn dan het vrijblijvende systeem van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Een geweldige stap voor milieu en mensenrechten in Zambia.

  • Meer belasting op grondstoffenwinning

    Onze lokale activisten in Zambia hebben succesvol gelobbyd voor een verhoging van de belasting op grondstoffenwinning, die steeg van 3 procent naar 6 procent.

  • Rechten voor boerinnen

    Door 'REFLECT-Cirkels', een concept dat ActionAid in meerdere landen toepast, werden in totaal 22.000 boerinnen uit onder meer Zambia bewust gemaakt van hun rechten. Ook leerden ze lezen, schrijven en rekenen. Zo konden ze landrechten voor vrouwen aankaarten.

  • Training van politieke leiders

    68 verkiezingskandidaten kregen leiderschaps- en campagnetraining op het gebied van vrouwen- en landrechten.

  • Een landcertificaat voor vrouwen

    200 vrouwen in Zambia kregen een eigendomscertificaat voor hun land. 900 vrouwen sloten zich aan bij een coöperatie voor boerinnen.

  • Toegang tot agrarische middelen

    340 boerinnen kregen dankzij ActionAid toegang tot agrarische middelen.

  • Overwinning voor mijnbouwgemeenschap

    In 2015 werd door inwoners van Chingola een rechtszaak aangespannen tegen het Britse mijnbouwconglomeraat Vedanta. Volgens de inwoners zorgt kopermijn al sinds 2004 voor vervuiling van water en landbouwgrond. In 2015 besloot de rechter in Engeland al dat de getroffen inwoners het Engelse moederbedrijf verantwoordelijk mogen houden voor de acties van het dochterbedrijf in Zambia. Maar Vedanta vocht deze conclusie meerdere malen aan. In april 2019 werd door het Hooggerechtshof in het Verenigd Koninkrijk opnieuw het oordeel uitgesproken dat de zaak in het Verenigd Koninkrijk behandeld mag worden.

Partners & netwerken

ActionAid werkt samen met netwerken en lokale organisaties om zo structurele verandering te realiseren.

International Alliance of Natural Resources in Africa (IANRA)
ActionAid partner Ministry of Mines Zambia
Partner Ministry of lands and natural resources in Zambia
Zambia Environmental Management Agency, partner van ActionAid
EITA, partner van ActionAid in Zambia
Human Rights Commission, partner van ActionAid
Publish What You Pay, lokale partner van ActionAid in Zambia
Zambia Revenue Authority, partner van ActionAid in Zambia
Zambia Development Agency is een partner van ActionAid in Zambia

Enthousiast over ons werk in Zambia?

Help mee

Pagina aangepast op 12 maart 2019