Wat hebben vrouwen aan eerlijke belastingen?

Wat is het probleem met belastingen?

Door de huidige regels wereldwijd en per land kunnen multinationals en rijke individuen schuiven met winsten, belasting ontwijken op de plekken waar zij daadwerkelijk winst maken en grote sommen geld in belastingparadijzen stallen. Bovendien bieden veel landen multinationals allerlei voordelige regelingen en lage tarieven aan. Als prikkel om te investeren, is het argument. Maar ondertussen dragen bedrijven steeds minder bij aan de samenlevingen waar ze actief zijn en waarvan van afhankelijk zijn.

ActionAid voert campagne tegen belastingontwijking in Nigeria — Orji werkt in een klein ziekenhuis als verloskundige. Er is geen geld om haar salaris te betalen en het ziekenhuis heeft geen stromend water of elektriciteit. Vrouwen moeten in barre en gevaarlijke omstandigheden bevallen. © ActionAid

De cijfers zijn niet mals:

elk jaar verliezen ontwikkelingslanden 200 miljard dollar aan belastinginkomsten, veel meer dan deze landen ontvangen aan ontwikkelingshulp.
elk jaar lopen ontwikkelingslanden ook 138 miljard dollar mis door belastingvoordelen die multinationals daar ontvangen.

Waarom treft dat vrouwen en meisjes?

Neem schoon drinkwater, een basisvoorziening die je in het westen als vanzelfsprekend beschouwd. In veel arme landen zijn het de vrouwen en de meisjes die water sjouwen, wat hen belemmert om naar school te gaan of een betaalde baan te hebben. Toegang tot schoon water – betaald uit belastingen – is dan ook onmisbaar voor de economische ontwikkeling en sociale gelijkheid van vrouwen.

Wat te denken van verpleegkundigen en andere zorgmedewerkers die geen salaris ontvangen en in ziekenhuizen werken omdat hun overheid daar geen geld meer voor heeft? Zoals de Nigeriaanse Orji (zie foto bovenaan), een onbetaalde verloskundige die in een klein ziekenhuis zonder stromend water, elektriciteit en zonder subsidie van de overheid werkt. Zo goed en zo kwaad als het kan leert ze vrouwen over en zwangerschap en bevalling. Maar bij gebrek aan adequate zorg bevallen veel vrouwen in gevaarlijke omstandigheden, te vaak met de dood tot gevolg.

Orji’s salaris werd eerder nog een tijdje betaald uit een overheidsprogramma om armoede te bestrijden. Dit werd in 2015 geschrapt omdat Nigeria in de begroting snoeide – geld dat er wel was geweest als bedrijven hun belastingen hadden betaald.

Belastingen zijn voor overheden de grootste inkomstenbron om publieke voorzieningen mee te betalen. Vrouwen en meisjes, vooral in arme landen, komen het meest in de verdrukking als een overheid geen geld heeft voor geboortezorg, onderwijs, veilig openbaar vervoer, kinderopvang, water, woningen en andere voorzieningen.

Wat hebben vrouwen aan eerlijke belastingen? Zeven heldere redenen…

1. Meisjes krijgen een betere opleiding
Onderwijs is een van de krachtigste middelen die een overheid heeft om ongelijkheid en armoede te bestrijden. Wanneer alle vrouwen hun basisschool kunnen afmaken, sterven er naar schatting 65 procent minder moeders en 15 procent minder kinderen. Openbaar toegankelijke scholen – betaald uit belastingen – hebben het sterkste effect, geprivatiseerde opleidingen zijn gewoonweg te duur voor meisjes die in armoede leven.
2. Vrouwen en meisjes maken meer kans op betaald werk
Vrouwen besteden 2,5 keer zoveel tijd aan onbetaald werk en zorg dan mannen, goed voor zo’n 9,3 miljard euro per jaar. Wanneer overheden te weinig geld hebben voor sociale voorzieningen – betaald uit belastingen – zijn het de vrouwen en meisjes die dat opvangen. Kinderopvang bijvoorbeeld is uiterst effectief voor vrouwen: zo hebben ze tijd voor een betaalde baan, opleiding, politieke en maatschappelijke participatie.
3. Vrouwen krijgen levensreddende zorg
Wereldwijd sterven er dagelijks vrouwen aan complicaties tijdens de zwangerschap en geboorte, waarvan het grootste deel te voorkomen was door goede zorg. Van elke 1000 pasgeboren baby’s overleven er 19 hun eerste maand niet – de hoogste kindersterfte komt voor in Afrikaanse landen met extreem lage belastinginkomsten. Daarnaast is goede gezondheidszorg essentieel om de gevolgen van verkrachtingen, besnijdenis, huiselijk geweld en ander geweld tegen vrouwen te behandelen. Ten slotte hebben verpleegkundigen en doktoren in arme gebieden te maken met geldgebrek. Kortom: gezondheidszorg – betaald uit belastingen – redt de levens van vrouwen en meisjes bij zwangerschappen, bevallingen en geweld.
4. Geweld tegen vrouwen en meisjes neemt af
Openbaar vervoer, straatverlichting, openbare toiletten, goed opgeleide politie – betaald uit belastingen en ontwikkeld met aandacht voor de veiligheid van vrouwen – kunnen ervoor zorgen dat vrouwen veilig over straat kunnen. Arme vrouwen in ontwikkelingslanden lopen het meeste risico om seksueel geweld te ondervinden, en zijn in het openbaar vervoer en op straat het meest kwetsbaar voor belediging, aanranding en verkrachting.
Geweld tegen vrouwen uitbannen is een enorme taak, vooral omdat heersende ideeën sterk zijn en organisaties die voor vrouwenrechten opkomen chronisch geldgebrek hebben. Overheden zeggen dat ze geweld tegen vrouwen en meisjes willen uitbannen, en kunnen dat niet zonder financiering daarvoor vrij te maken.
5. Systematische ongelijkheid wordt kleiner
In ontwikkelingslanden betaalt minder dan vijf procent van de bevolking inkomstenbelasting. En de landen met lage belastinginkomsten krijgen vooral geld binnen door btw te heffen op consumptiegoederen, zoals voedsel, kleding, zeep. Dit stelsel dupeert de armste vrouwen.
Elk jaar lopen ontwikkelingslanden 138 miljard dollar mis door belastingvoordelen die multinationals daar ontvangen. Tegelijk verliezen deze landen honderden miljarden door belastingontwijking. En juist belastingen zijn hét middel waarmee overheden geld, en kansen voor burgers, in een samenleving herverdelen. En dus om systematische discriminatie en ongelijkheid tegen te gaan.
6. Vrouwen krijgen schoon water en daardoor meer kansen
Bij gebrek aan goede watervoorzieningen zijn het de vrouwen en meisjes die water halen, wat ze kwetsbaar maakt voor geweld onderweg, en hen belemmert om naar school te gaan of een betaalde baan te hebben. Toegang tot schoon water – betaald uit belastingen – is dan ook onmisbaar voor de economische ontwikkeling en sociale gelijkheid van vrouwen.
7. Vrouwen krijgen sociale bescherming
In veel landen zijn vrouwenrechten niet vanzelfsprekend. Vaak kunnen vrouwen en meisjes nog steeds niet beslissen over hun eigen leven of hun eigen lichaam. Programma’s om vrouwenrechten te beschermen – betaald uit belastingen – geven vrouwen meer zeggenschap over zichzelf en gaan armoede tegen.

Wat moet er gebeuren?

#TaxJustice for Women’s Rights is een wereldwijde beweging om regeringen, overheden, beslissers en beleidsmakers wakker te schudden. Die moeten een einde maken aan oneerlijke belastingpraktijken en echt werk maken van vrouwenrechten. Door:

geld vrij te maken voor en te investeren in goede publieke voorzieningen,
belastingregels te veranderen zodat vrouwen niet de dupe zijn,
vrouwen zeggenschap te geven over hoe overheidsgeld wordt verdeeld,
de effecten van belastingen te meten, vooral het effect op de armste vrouwen,
begrotingen te maken die sociale gelijkheid vergroten,
multinationals hun deel te laten betalen,
belastingontwijking tegen te gaan,
een progressief belastingstelsel in te voeren met belastingen op inkomen en vermogen,
en een Wereld Belastingorgaan van de Verenigde Naties in te stellen, waar alle landen – en niet alleen de rijke – aan tafel zitten en een gelijke stem in internationale belastingregels.