De (bitter)zoete suikerhandel in Cambodja
Voor de komst van de suikerbedrijven leefden de boeren van Oddar Meanchey, een provincie in het noorden van Cambodja, van het verbouwen van rijst en andere gewassen. Buiten het rijst-seizoen verzamelden zij groenten, zoals paddenstoelen, om zelf te eten maar ook om te verkopen. Toen de suikerhandelaren in Oddar Meanchey arriveerden, beloofden ze de boeren banen en garandeerden ze dat ze de producten van de boeren zouden opkopen. In plaats daarvan pikten ze hun land in, werden de boeren onder dwang hun huizen uitgezet en werden hun huizen zelfs in de brand gestoken. De boeren raakten in een klap alles kwijt, hun land, hun huis en hun voedselvoorziening. Waar kwamen die suikerhandelaren opeens vandaan?
Everything but Arms
Voor 2006 was de suiker industrie in Cambodia zo klein dat deze bijna niet bestond. Nu, tien jaar later, is het een ‘booming business’ met vele multi-miljoen dollar ondernemingen. Deze snelle groei kwam (mede-) tot stand dankzij het Europese ‘Everything but Arms’ (EBA) handelsverdrag. Dit verdrag, dat in 2001 werd gelanceerd, maakte het mogelijk voor de armste landen ter wereld om hun producten, waaronder dus suiker, goedkoop op de Europese markt te verkopen. De EU had goede bedoelingen met dit verdrag. Het moest economische groei generen en banen creëren en op deze manier armoede bestrijden in de minst ontwikkelde landen. Onderdeel van dit verdrag waren de ‘Economic Land Concessions’ (ECL) waarbij de Cambodjaanse overheid grote stukken land te leen gaf aan Cambodjaanse en buitenlandse investeerders om suikerrietplantages op te zetten. Dit gebeurde op zo’n grote schaal dat 65% van het totaal aan bruikbare landbouwgrond nu in handen is van de suikerhandelaren.
Helaas werd met deze ‘land concessies’ weinig rekening gehouden met lokale boeren die het land gebruikten voor de productie van voedsel, voor zichzelf en anderen. Zij werden van hun land gejaagd om plaats te maken voor de suikerriet plantages. Wat deze situatie extra krom maakt zijn de 2.2 miljoen mensen in Cambodia die niet genoeg te eten hebben. Land dat gebruikt zou kunnen worden voor de productie van voedsel voor lokale gemeenschappen wordt in plaats daarvan gebruikt voor de productie van suikerriet voor export naar Europa.
Wat nu voor de boeren in Oddar Meanchey?
Toen de boeren tegen landroof door de suikerbedrijven protesteerden werden ze massaal gearresteerd. Ondanks dat er ooit sprake was van compensatie of het toewijzen van een ander stuk land hebben veel boeren nu, na 10 jaar, nog steeds niets gehoord. Zelfs nadat de suikerhandelaren verdwenen werd het land niet teruggegeven aan de boeren, ondanks dat het land nu leegstaat. De boeren durven niet terug te keren uit angst voor repercussies door de overheid.
Mensenrechtenorganisaties, waaronder ActionAid, en leden van het Europese Parlement hebben de Europese Unie bekritiseerd voor de link tussen landroof, andere mensenrechtenschendingen en het ‘Everything but Arms’ handelsverdrag. Voor een lange tijd gaf de Europese Unie geen gehoor aan deze kritiek. Maar in 2015 kwamen ze met een compromis: een onderzoek geleid door de Cambodjaanse overheid met onafhankelijke onderzoekers waarbij de EU de regels voor het onderzoek zou mogen opstellen. Toch heeft dit onderzoek tot nu toe niet plaatsgevonden. Volgens EU ambtenaren omdat ze nog geen reactie hebben ontvangen van de Cambodjaanse overheid. De Cambodjaanse president heeft wel aan een nationale krant laten weten het niet eens te zijn met de regels voor het onderzoek. Zolang er geen beweging zit in dit onderzoek is er geen uitzicht op een oplossing voor de boeren van Oddar Meanchey.
Wat doet ActionAid?
ActionAid doet onderzoek naar landroof en brengt internationale drijfveren daarachter aan het licht via lobby en campagnes. Tegelijkertijd steunen we de slachtoffers van landroof bij het opkomen voor het behoud van hun land of een passende compensatie. Omdat uit verschillende studies blijkt dat investeren in kleinschalige landbouw één van de meest effectieve manieren is om honger en armoede tegen te gaan, roept ActionAid overheden op meer te investeren in kleinschalige lokale voedselproductie en landrechten te beschermen.
ActionAid in Cambodja zet zich direct in voor de boeren in Oddar Meanchey en andere provincies in Cambodja die door dezelfde problemen worden getroffen. Zij maakten ook deze documentaire over de boeren in Oddar Meanchey. ActionAid is ook in Brussel actief in gesprek met de Europese Commissie en het parlement en werkt samen met andere NGOs om de misstanden aan te pakken. ActionAid vraagt de Europese Unie om Cambodja een duidelijke deadline te geven voor het uitvoeren van dit onderzoek zodat er een oplossing komt voor de boeren uit Oddar Meanchey.