Geen VIP-rechten voor multinationals

Van uitbuiting tot landroof tot ontheemding tot vervuiling, bedrijven die kunnen opereren zonder consequenties hebben grote impact op de levens van vrouwen wereldwijd. Vrouwen die een klacht willen indienen tegen deze bedrijven, ondervinden juridische, financiële en structurele barrières. Daarom doet ActionAid mee aan de pan-Europese campagne ‘geen VIP-rechten voor multinationals’. Met deze campagne willen we ervoor zorgen dat vrouwen bedrijven verantwoordelijk kunnen houden voor mensenrechtenschendingen, en dat ongelimiteerde macht van bedrijven wordt doorbroken.

De campagne ‘geen VIP-rechten voor multinationals’ heeft ervoor gezorgd dat er in Europa twee belangrijke bewegingen bij elkaar kwamen. De ene beweging strijdt voor een einde aan de ongelimiteerde macht van bedrijven waarbij winst boven mensenrechten wordt gesteld. Deze macht kan bijvoorbeeld ingeperkt worden door een einde te maken aan handelsafspraken die bedrijven speciale rechten geven. De andere beweging zet zich in voor de bescherming van mensenrechten. Bijvoorbeeld door te zorgen dat er scherpere regels komen zodat bedrijven mensenrechten respecteren. Nu komen deze bewegingen voor een jaar samen om campagne te voeren. Samen staan we nu nóg sterker: we willen regels voor bedrijven en rechten voor mensen. Kom samen  met ons in actie en teken de petitie >>

Geen speciale rechten voor bedrijven…

Binnen handels- en investeringsverdragen zit een speciaal rechtssysteem ingesloten dat bedrijven super-rechten geeft. Dit is het Investor State Disputen Settlement (ISDS). Wanneer overheidsbeleid de winst van grote bedrijven mogelijk zou inperken, hebben zij toegang tot een speciaal rechtssysteem om dit beleid ongedaan te maken. Denk bijvoorbeeld aan het bedrijf Veolia dat een rechtszaak tegen Egypte aanspande toen zij probeerden het minimumloon te verhogen. Alleen bedrijven hebben toegang tot dit systeem, slachtoffers van mensenrechtenschendingen staan in de kou. ISDS zorgt ervoor dat bedrijven achter de schermen meer en meer macht krijgen. De kosten van deze rechtszaken zijn namelijk zó hoog dat zelfs de dreiging van een zaak voldoende is om een overheid van gedachten te doen veranderen. Dit zorgt ervoor dat overheden niet langer beslissingen nemen die het beste voor hebben met burgers. Bijvoorbeeld het beschermen van de rechten van de vrouwen waar we eerder over spraken. ISDS is geen nieuw instrument, het zit in vele handels- en investeringsverdragen en het protest hiertegen is al een tijdje aan de gang. De EU en haar lidstaten hebben ondertussen verbetering beloofd: een aantal kleine aanpassingen zodat ISDS rechtszaken eerlijker verlopen. Maar dit maakt geen einde aan het oneerlijke instrument zelf en de speciale rechten en macht die bedrijven hierdoor krijgen.

Maar regels…

Landroof, vervuiling en andere mensenrechtenschendingen door bedrijven zouden voorkomen kunnen worden door strengere regels. Op dit moment zijn er namelijk alleen vrijwillige richtlijnen die van bedrijven vragen om mensenrechten te respecteren. Maar dit is niet genoeg om mensenrechtenschendingen te voorkomen. Toevallig is er nú een internationaal verdrag in de maak waarbij vrouwen, bedrijven verantwoordelijk kunnen houden voor deze schendingen. In 2014 nam de Verenigde Naties namelijk een resolutie aan om een juridisch bindend verdrag op te stellen. Dit verdrag moet ervoor zorgen dat bedrijven mensenrechten respecteren, en dat slachtoffers van mensenrechtenschendingen toegang tot recht hebben. Dit zou betekenen dat het vrouwen wél kan lukken om een klacht in te dienen tegen een bedrijf. Maar ook dat mensenrechtenschendingen door bedrijven überhaupt veel minder voorkomen. Dat betekent minder uitbuiting, minder vervuiling en minder landroof. Afgelopen oktober kwamen beleidsmakers van over de hele wereld bij elkaar om te onderhandelen over de ‘kladversie’ van dit belangrijke verdrag. Maar de inzet van de EU en haar lidstaten was minimaal. Zij gaven een aantal aandachtspunten voor het proces maar geen feedback op de inhoud van het verdrag. Vreemd, want overheden hebben de plicht om mensen te beschermen, ook tegen schendingen door bedrijven, en dit verdrag is bij uitstek een middel om dit te doen. Daarnaast zijn gendergelijkheid en mensenrechten juist een kernwaarde van de EU. Toch geven zij liever speciale rechten aan bedrijven, in plaats van te zorgen dat de rechten van mensen worden beschermd.

Wat nu?

Een jaar lang zullen we campagnevoeren. We willen ervoor zorgen dat de EU en haar lidstaten ISDS uit bestaande verdragen schrappen én dit schadelijke instrument niet meer in nieuwe verdragen stoppen. Ook roept ActionAid Nederland en de EU op om bindende regels op te stellen om te zorgen dat bedrijven mensenrechten respecteren. Zoals het VN-verdrag dat nu in de maak is. Dit betekent dat Nederland actief mee moet doen aan de onderhandelingen. Niet alleen kritiek hebben op het proces dus, maar meepraten over de inhoud. Ook willen we dat Nederland de EU aanspoort tot een ambitieuzere inzet. Vanwege de enorme consequenties voor vrouwen, zetten wij ons in voor een feministisch verdrag. Dus een verdrag dat de oneerlijke gevolgen van bedrijfsactiviteiten voor vrouwen onderkent en voorkomt. Een verdrag dat toegang tot recht voor vrouwen verbeterd en vrouwelijke mensenrechtenverdedigers expliciet beschermd.