“Onrecht is als een litteken op onze gemeenschappelijke, menselijke geschiedenis”

Wereldwijd er is sprake van shrinking civic space, ofwel minder ruimte voor burgers en een maatschappelijk middenveld. Het betekent zoveel als dat burgers steeds vaker door overheden worden onderdrukt, en zij die in opstand komen dat steeds vaker met geweld of zelfs met hun leven moeten bekopen. Voor veel mensen in Nederland is zoiets moeilijk voor te stellen. Hoe anders is dat in Oeganda, waar het kantoor van ActionAid onlangs te maken kreeg met hardhandig optreden van de overheid. Arthur Larok was tot voor kort directeur van ActionAid Oeganda en nu op bezoek in Nederland. “Natuurlijk is het soms beangstigend.”

“In september 2017 werd het kantoor van ActionAid Oeganda overvallen door politie. Onze medewerkers werden urenlang vastgehouden en laptops werden in beslag genomen. Even later werd ook onze bankrekening afgesloten. De aanklacht was betrokkenheid bij illegale activiteiten, maar we hadden kort daarvoor kritiek op de overheid geuit, samen met twee andere organisaties, die eveneens te maken kregen met een politie-inval. Dat kon geen toeval zijn.

De kritiek betrof twee recente wetswijzigingen. De eerste had betrekking op grondbezit en maakt het voor de overheid makkelijk om stukken land in te nemen. Het was in feite een manier om landroof te legaliseren. De tweede wijziging moest een einde maken aan de presidentiële leeftijdsgrens van 75 jaar. Dat zou president Museveni in staat stellen om onbeperkt aan de macht te blijven.

17.000 handtekeningen

Natuurlijk probeerden we eerst de dialoog aan te gaan, maar al snel zagen we ons genoodzaakt over te gaan tot protest – en met ons velen. Uit een peiling bleek dat 85 procent van het volk achter ons stond. We mobiliseerden burgers en partnerorganisaties en verzamelden 17.000 handtekeningen.

Dit was het moment dat de sabotage begon. Desondanks hebben we altijd ons werk kunnen blijven doen – onze projecten voor jongeren en vrouwen zijn geen dag stilgelegd. We denken dat onze voorbereiding hierbij heeft geholpen. We hadden namelijk al vier mogelijke scenario’s uitgewerkt. Die zijn allemaal ten dele zijn uitgekomen, zoals de arrestatie van medewerkers, propaganda en een lang juridisch proces.

We hebben veel gehad aan de goede relaties die we hebben met donoren, media, partnerorganisaties en politici, en het feit dat we deel uitmaken van een federatie. Onze reserves waren ondergebracht bij het regionale kantoor van ActionAid in Kenia, waardoor we onze medewerkers konden blijven betalen. Het geld op een bankrekening die nog open was, gaven we terug aan donoren, waar het veilig was. Ook van andere ActionAid kantoren en organisaties in Oeganda ontvingen we steun, net als van de media. Lees hier meer over de aanpak van ActionAid Oeganda

Onzekerheid

Het feit dat we geen dag gesloten zijn geweest, was een sterk signaal naar de regering.  Oeganda gaat momenteel de verkeerde kant op, maar we geven ons niet zomaar gewonnen. Hoewel er geen enkel bewijs is, is ActionAid officieel nog steeds niet vrijgesproken. Dat zorgt voor onzekerheid. We overwegen een nieuwe rechtszaak tegen de overheid aan te spannen, zodat andere ngo’s niet hetzelfde lot treft.

Natuurlijk was het soms beangstigend. Maar inmiddels voelen we ons sterk, onder meer door de solidariteit van andere ActionAid-kantoren, partnerorganisaties en buitenlandse overheden. We merken nu meer dan ooit hoe belangrijk het is om onderdeel te zijn van een federatie. We staan in ons recht en worden aan alle kanten gesteund. Dat geeft een goed gevoel. Uiteindelijk is geen enkele medewerker opgestapt. We zijn juist gemotiveerder dan ooit.

Wij ondervinden aan den lijve dat er steeds minder ruimte is voor een kritisch maatschappelijk middenveld en burgers hardhandig worden onderdrukt. En met ons vele andere landen. Dat is zorgelijk en ook een bedreiging voor de wereldorde, want landen zijn met elkaar verbonden en mensen zijn als water: als ze zich bedreigd voelen, wijken ze uit naar elders. Verhoudingen kunnen elk moment veranderen. Kijk maar naar Trump, die niet veel verschilt van sommige Afrikaanse machthebbers. Onrecht is als een litteken op onze gemeenschappelijke, menselijke geschiedenis.”