Vrouwen uit Guatemala aan het woord: “We vechten voor ons land en we gaan door, voor onszelf en voor onze kinderen”

Palmolie heeft een verwoestende impact op vrouwen en hun gemeenschappen in Guatemala, waar veel van de plantaardige olie wordt geproduceerd.

Guatemala staat op de vijfde plaats als exporteur van palmolie wereldwijd, met ernstige gevolgen van dien. De productie gaat gepaard met landroof, de vervuiling van land én water, en uitbuiting. Het seksuele geweld tegen vrouwen neemt toe door de stroom mannelijke arbeiders uit andere gebieden. Vrouwen die in opstand komen, worden geconfronteerd met bedreigingen en geweld door de palmoliebedrijven.

Mede door deze palmolieplantages is maar liefst 90% van de waterbronnen in Guatemala vervuild. Vrouwen moeten daardoor lange afstanden afleggen om water te halen. Bovendien leidt watervervuiling tot meer ziektes, waardoor vrouwen extra zorgtaken op zich moeten nemen. Zelf voedsel verbouwen en verkopen zit er ook niet meer in sinds de palmoliebedrijven hun land geroofd en vervuild hebben. Een tekort aan water en voedsel, dat vrouwen hun onafhankelijkheid ontneemt, is het resultaat.

ActionAid zet zich in voor sociale rechtvaardigheid en gendergelijkheid in Guatemala. We verbinden vrouwen in Guatemala in netwerken, waar ze o.a. juridisch advies en trainingen over hun rechten krijgen. Samen zoeken we oplossingen om watervervuiling en uitbuiting te stoppen.

Vrouwen aan het woord

Vorig jaar bezochten collega’s een aantal gemeenschappen om van de vrouwen daar zelf te horen hoe het er aantoe gaat. Zo vertelt Elizabeth welk effect de palmolie-industrie heeft op haar familie. Filomena vertelt over de landbouw in haar gemeenschap. Karla legt uit hoe chemicaliën vanuit de palmolieplantages haar water vervuilen. Lubia is bang voor de toekomst van haar kinderen, terwijl Natalia zich zorgen maakt over het afval en ongedierte. Al deze vrouwen hebben zich om deze en meer redenen aangesloten bij vrouwennetwerken. Samen hebben ze de kracht om hun situatie te verbeteren.

Elizabeth
Chisec, Alta Verapaz

De palmolie-industrie begint het leven van Elizabeth en haar familie te overheersen. Onder valse voorwaarden worden stukken land gekaapt. Van het magere geld dat hiervoor is betaald ziet zij zelf helemaal niks; vaak worden alleen leiders in de gemeenschap een beetje betaald voor land.

Er wordt gezegd dat de palmolie goed is voor de werkgelegenheid, maar helaas is gebleken dat er weinig werk is op de plantages. Het weinige werk dat er is, wordt slecht betaald, is vaak informeel of wordt ingevuld door seizoensarbeiders van buitenaf. Elizabeth vertelt: “we moeten slapen onder de blote hemel, in de regen, allemaal vanwege de palmolieplantages.”

Inmiddels moeten de van oorsprong boerengemeenschappen hun producten tegen hoge prijzen in de supermarkt kopen, waar vaak geen geld voor is. Hierdoor kan Elizabeth haar kinderen niet genoeg eten geven, laat staan de juiste voedingsstoffen die een kind nodig heeft.

“Veel mensen zeggen dat palmolie goed is, maar het brengt alleen maar onrust.” – Elizabeth

Volgens Elizabeth lijkt er geen einde aan de uitbreiding van de palmolie-industrie. In haar gemeenschap heerst veel armoede, er is enorme waterschaarste en het land kampt met droogte. Ook is er een gebrek aan brandhout. Dit komt doordat de bossen in de omgeving zijn gekapt voor de plantages. Daarnaast is de grond aangetast door de palmolieplantages, waardoor er op het stukje land dat over is geen bomen meer groeien. Essentiële levensbehoeften zoals water, onderdak en voeding zijn volgens haar ver te zoeken.

Daarom sloot Elizabeth zich aan bij een vrouwennetwerk. “Door samen te komen, nemen we van elkaar de twijfel weg en kunnen we onze stem laten horen. Niemand begrijpt ons, dus we moeten zelf onze kracht vinden.”

Karla
Ixcán, Quiché

Karla is moeder van twee kinderen. Ze vertelt dat er weinig meer over is van de uitgestrekte rivier die door hun gemeenschap stroomde. Voorheen zat het water vol met vissen en was het een fijne plek om te zwemmen. De grote, diepe rivier is inmiddels een klein stroompje water, vol chemicaliën.

“Door de chemicaliën in ons water worden onze kinderen ziek.” – Karla

Op de palmolie-plantages wordt veel gebruik gemaakt van chemicaliën. Als het regent, stroomt dit in de waterbronnen van Karla’s gemeenschap. Deze vervuilde waterbronnen gebruiken ze voor drinkwater, vissen en het wassen van hun kleding. De chemicaliën komen zo in de kleding van haar kinderen, waardoor ze erg veel huiduitslag en jeuk hebben.

“Als het zo doorgaat, zouden we over vijf jaar zonder water kunnen komen te zitten.” – Karla

Karla en haar gemeenschap willen het verbouwen van palmolie stoppen, maar het is gevaarlijk om je uit te spreken. Gemeenschapsleden die zich uitspreken tegen de palmolieplantages worden vaak aangeklaagd door de bedrijven. Ondanks de risico’s is Karla vice-voorzitter van haar lokale vrouwennetwerk. Door samen te komen met andere vrouwen en netwerken kan ze haar krachten bundelen, voor haar kinderen en haar recht op schoon water.

Filomena
El Estor, Izabal,

Filomena is voorzitter van de landbouwcommissie in haar gemeenschap. Zij pakt samen met de andere commissieleden lokale landbouwproblemen aan. Zelf heeft ze echter ook een probleem met haar landbouwgrond. Het is namelijk niet duidelijk wie nu precies de eigendomsrechten heeft van haar stuk land. Het zou dus afgepakt kunnen worden, wat veel stress en onzekerheid geeft. Toch heeft ze geen andere keuze dan het land te blijven verbouwen, om eten voor zichzelf en haar familie te kunnen oogsten.

“De kwaliteit van onze grond is van levensbelang, we voeden onze familie met het eten dat we verbouwen.” – Filomena

Terwijl de mannen doorgaans op de plantages van grote bedrijven aan het werk zijn, verbouwt zij samen met haar kinderen haar ‘eigen’ land. “Wij vrouwen hebben weinig tijd om te rusten,” vertelt Filomena. “We dragen de zorg voor onze kinderen, we zijn de hele dag bezig met wat ze gaan eten, onderhouden de moestuin, maken schoon en gaan naar gemeenschapsvergaderingen. Alles gaat hand in hand als een ketting.”

Ondanks het vele werk dat ze voor zichzelf en haar gezin doet, is Filomena ook nog eens enorm actief in haar gemeenschap. “Het belangrijkste is om je angst te verliezen,” legt ze uit. “Ik heb mijn angst om te spreken, te delen en te onderhandelen verloren.” Hiermee heeft ze de steun van haar gemeenschap weten te krijgen. Met belangrijke rollen zowel in een landbouwcommissie als haar lokale vrouwennetwerk, traint Filomena andere vrouwen in landbouwtechnieken en het goed gebruik maken van je stem.

Lubia
Sonora, Quiché

Lubia en de vrouwen in haar gemeenschap worden zwaar getroffen door watervervuiling en de activiteiten van de palmoliebedrijven.

“Onze wortels liggen hier. Wij zijn de kinderen van ons land Sonora. Het zijn de palmoliebedrijven die onze families aantasten; rivieren drogen op, er is nauwelijks voedsel en het is onveilig voor vrouwen.” – Lubia

Het vervuilen en verdwijnen van waterbronnen heeft vooral op vrouwen een grote impact. De werkdruk neemt toe omdat ze ver van huis schoon water moeten halen. Dit kost veel tijd, boven op het werk dat ze al hebben, en is vaak een onveilige wandeling om te maken. Daarnaast zorgen vrouwen voor de kinderen, zieken en eten. Dit wordt hen steeds moeilijker gemaakt.

“Wat zal er met onze kinderen gebeuren als wij er niet meer zijn?” – Lubia

Lubia vertelt dat mensen in haar gemeenschap geen werk hebben omdat ze geen land hebben om op te werken. Familiegronden zijn door manipulatie verkocht of geroofd, waardoor kinderen nu zonder land zitten en hun toekomst is afgenomen.

“Op de dag dat de ‘vreselijke’ palmbomen werden geplant, hoorden we schoten. Onze kinderen waren bang omdat ze veel buiten spelen in de bossen waar beveiligers van de palmolieplantage schieten. We zijn allemaal erg bang,” – Lubia

Vier jaar geleden werd Lubia secretaris van haar vrouwengroep. Zij let op hoeveel vrouwen meedoen en met welke projecten, wie goed samenwerkt en wie niet. Samen met de vrouwen in haar gemeenschap documenteert ze de gevolgen van de palmolieproductie, zodat ze er iets tegen kunnen doen. “Ze proberen ons bang te maken, maar we zijn niet bang. We moeten ons land en water en onze mensenrechten verdedigen.”

Natalia
Nueva Libertad

De familie van Natalia had vroeger een koffieplantage, waar zij en haar familie op werkten. Hard werken is ze gewend. Door de burgeroorlog moest ze vluchten en is ze uiteindelijk in Nueva Libertad terecht gekomen. Nu wordt het land van haar gemeenschap afgepakt en voelt ze zich geroepen om zich uit te spreken over de palmolie-industrie.

“Mensen vielen tijdens hun werk in de open kanalen waar kokend hete olie van de palmboom doorstroomt en belandden in het ziekenhuis.” – Natalia

Door de palmolie-industrie raakt het water enorm vervuild, waardoor toegang tot schoon water beperkt is voor Natalia en haar familie. Tegen de palmolieproducenten kunnen ze in hun eentje weinig doen, de bedrijven beweren dat het land van hen is.

“Bij de palmolieplantages worden de vruchten op de grond gegooid. Het afval van deze vruchten wordt door het water meegenomen. Dit zorgt voor wormen in ons water. Ook barst het van de vliegen. De rivier is nu verkleurd en heeft laag water. Dit leidt tot uitslag en andere ziekten. We zoeken al drie jaar naar andere waterbronnen, die wél veilig zijn.”

Recentelijk heeft Natalia samen met 400 andere gezinnen in haar gemeenschap land gekocht, zodat grote bedrijven het niet in kunnen pikken. Ook zet Natalia zich breder in als onderdeel van het ActionAid vrouwennetwerk. “We willen simpelweg toegang tot schoon, veilig water. Maar probeer dat maar eens tegen de palmoliebedrijven te zeggen.”

Vrouwennetwerken in Guatemala maken verschil!

Dit zijn een aantal voorbeelden van de vele vrouwen met wie ActionAid in Guatemala samenwerkt om tegen de palmoliebedrijven op te staan en het recht op water te verdedigen. Dankzij trainingen en andere ondersteuning kunnen deze vrouwen hun kracht en moed maximaal inzetten om een geweldige positieve impact te maken.