THAT’S MINE: vrouwen leiden de transitie naar duurzame mijnbouw in Zuid-Afrika
Op de Nederlandse wegen krioelt het inmiddels van de elektrische auto’s en e-bikes. Van alle nieuw aangeschafte auto’s is nu een vierde elektrisch, van alle fietsen de helft. Ook windmolens en zonnepanelen schieten als paddenstoelen uit de grond. De transitie naar duurzame energie is eindelijk op stoom; een spoedeisend antwoord op de klimaatcrisis die nu al wereldwijd miljoenen mensen treft door extreem weer, overstromingen, droogte en verwoestende orkanen.
Goed nieuws voor het klimaat dus. Maar aan de florerende duurzame energiemarkt kleeft een peperduur prijskaartje, en dat mogen we niet negeren. Hier gaat het mis: om aan de snel stijgende vraag naar elektrische fietsen en auto’s tegemoet te komen, winnen grote corporaties gretig grondstoffen zoals kobalt, lithium, koper en mangaan. Die mijnbouwactiviteiten veroorzaken grove mensenrechtenschendingen en milieuschade bij lokale gemeenschappen. Talloze vrouwen krijgen hierdoor te maken met gezondheidsproblemen, gedwongen prostitutie, verslechterde werk- en leefomstandigheden en gendergerelateerd geweld.
Een écht duurzame energietransitie kan wel
Kunnen we de overgang maken naar duurzame energie zonder mensenrechten te schaden? Ja zeker! En dit is het moment om het in één keer goed te doen. Hoe? Door bij de overstap naar duurzame energie niet alleen naar milieu en klimaat kijken maar ook naar mensen en gemeenschappen. Het is de beurt aan de grondstoffenindustrie om in haar productieketens verantwoordelijkheid te nemen en mensenrechten en het milieu te respecteren.
Om een écht duurzame energietransitie kracht bij te zetten slaan ActionAid Zuid-Afrika, MACUA/WAMUA en ActionAid Nederland de handen ineen voor het initiatief ‘That’s Mine’. Dit project, gesteund door de Nationale Postcode Loterij, stelt als doel om vrouwen uit gedupeerde gemeenschappen bij mangaanmijnen in Zuid-Afrika actief te betrekken bij besluitvorming over en de uitvoering van mijnbouw-en grondstofbeleid in hun regio. Hiermee wordt een nieuwe blauwdruk voor duurzame mijnbouw neergezet. Een cruciale stap voor de uiteindelijke realisatie van een feministische en rechtvaardige transitie.
‘Nothing about us without us’
De participatie en kennis van vrouwen in de mijnbouwsector is cruciaal voor een duurzame energietransitie. Zoals ze in Zuid-Afrika zeggen: ‘Nothing about us without us’. Als vrouwen gehoord worden en inspraak krijgen, kunnen ze mede de agenda bepalen op de punten die hun leven beïnvloedt. Zoals het aanpakken van machtsongelijkheid en het waarborgen van welzijn en zorg voor mens en planeet boven de winst van multinationals.
In Nederland is er ook werk aan de winkel. Veel mensen realiseren zich hier nog niet dat het toenemende aantal elektrische fietsen en auto’s ten koste gaat van vrouwenrechten elders. De duurzame energietransitie moet daarom in Nederland hoger op de publieke en politieke agenda komen. Daar gaan wij de komende twee jaar, samen met vrouwen in Zuid-Afrika en ambassadeurs en vrijwilligers hier in Nederland, werk van maken.
Nondumiso Nsibande, directeur van ActionAid Zuid-Afrika
Fatima Vally, MACUA/WAMUA advieskantoor in Zuid-Afrika
Marit Maij, directeur ActionAid Nederland