In Stilfontein, Zuid-Afrika, worden tientallen doden uit de Buffelsfontein Goudmijn getakeld en honderden mensenlevens bedreigd door de schrijnende omstandigheden in de verlaten goudmijn. Inmiddels zijn volgens onze partnerorganisatie MACUA/WAMUA al meer dan 100 mijnwerkers om het leven gekomen.
Om in hun levensonderhoud te voorzien en aan armoede te ontsnappen zijn vele zama-zama‘s, kleinschalige mijnwerkers, op zoek naar goud. Volgens de Zuid-Afrikaanse wet zijn zij “illegaal“ omdat ze zonder vergunningen in de verlaten goudmijn opereren.
Met de start van Operatie Vala Umgodi heeft de Zuid-Afrikaanse overheid de toegang tot verlaten mijnen afgesloten. Ook werd sinds augustus 2024 de toegang tot voedsel- en watervoorziening voor de mijnwerkers afgesloten wat heeft geleid tot een humanitaire crisis in de goudmijn in Stilfontein. Nadat eind december het katrolsysteem werd vernield door de politie kunnen de mijnwerkers geen kant meer op en zijn meer dan 100 mijnwerkers omgekomen door uithongering.
Na drie maanden zonder voedsel, water of medische hulp, organiseerden gemeenschappen en onze partnerorganisatie MACUA/WAMUA een protest om aandacht te vragen voor de situatie van degenen die nog ondergronds vastzaten. Ook slaagden de gemeenschap en MACUA/WAMUA erin om, na onderhandelingen met de politie, meer dan 1.000 mijnwerkers uit de mijn te redden.
Toch bleef een groot aantal mensen vastzitten in de ondergrondse gangen. De overheid weigerde de blokkade op te heffen en reddingsacties uit te voeren, met het argument dat het om criminele activiteiten ging, omdat kleinschalige mijnwerkers in Zuid-Afrika ‘’illegaal’’ zijn. Dit resulteerde in een humanitaire crisis, sommigen stierven door honger, terwijl anderen wanhopige pogingen deden om te ontsnappen.
Eind november 2024 werd, na lange onderhandelingen, toestemming aan de gemeenschap gegeven om water, pap en andere essentiële benodigdheden naar de mijnwerkers te sturen. Pogingen om verdere hulp te bieden werden tegengehouden door de politie, die van mening was dat het leveren van voedsel en water de mijnwerkers zou aanmoedigen om ondergronds te blijven.
MACUA spande juridische procedures aan om de staat te dwingen humanitaire hulp te verlenen en reddingsoperaties uit te voeren. Begin december gaf de rechtbank de gemeenschap toestemming om voedsel naar de mijnwerkers te sturen. Een volgende zaak om de overheid tot verdere actie te dwingen werd op 20 december 2024 afgewezen.
Na de vernieling van het katrolsysteem gaf het Zuid-Afrikaanse Hooggerechtshof op 10 januari de opdracht om onmiddellijk te beginnen met het bevrijden van de mijnwerkers die al sinds juli 2024 vastzitten in de Goudmijn in Stilfontein. Daarnaast bepaalde het hof dat voedsel, water en medische hulp onafgebroken geleverd moeten worden aan de mijnwerkers. Volgens de rechter is onacceptabel is dat mensen zonder voedsel blijven, en dat het recht op een waardig leven moet worden gewaarborgd.
Deze uitspraak van het Hooggerechtshof is een belangrijke stap om de plicht van de staat om het recht op veiligheid, voedsel, water en gezondheid juist ook voor gemarginaliseerde groepen te garanderen. ActionAid zal deze gemeenschappen ook in de toekomst blijven ondersteunen.