Daarnaast is klimaatverandering ook onlosmakelijk verbonden met sekse. Omdat vrouwen sowieso al de meerderheid vormen van ’s werelds armste mensen, maar ook omdat klimaatverandering bestaande ongelijkheden versterkt.
Als ouders moeite hebben om hun kinderen te voeden, worden ze vaker van school gehaald om te werken en zo voor extra inkomsten te zorgen. Dat lot treft meisjes vaker dan jongens. Ook zijn ouders sneller geneigd om dochters uit te huwelijken. Gedwongen huwelijken van (zeer) jonge meisjes en tienerzwangerschappen nemen daardoor tijdens klimaatrampen drastisch toe. Dit beperkt de kansen van meisjes ernstig.
Hilda Hlabiso (27) woont in het oosten van Zimbabwe. In maart 2019 raasde cycloon Idai door haar huis. Haar keuken verdween, haar gewassen waren verwoest. Voor de cycloon kwam, bezorgde Hilda’s man bananen om geld te verdienen. Inmiddels is hij werkloos, er zijn geen bananen meer om te bezorgen.
Hilda liet het er niet bij zitten. Ze sloot zich aan bij een leiderschapstraining van ActionAid zodat ze andere vrouwen in haar gemeenschap kon ondersteunen en haar gemeenschap kon helpen herstellen. “Ik leer vrouwen om niet te wachten totdat ze eten krijgen van hulporganisaties,” vertelt Hilda. “Ze kunnen zelf gewassen planten op grond die niet verwoest is door de cycloon en op die manier het heft in eigen hand nemen. De wegen zijn inmiddels ook weer begaanbaar waardoor vrouwen weer een inkomen kunnen verdienen. Ik moedig ze bijvoorbeeld aan om over de grens in Mozambique – waar we dichtbij wonen – spullen in te kopen die ze hier weer kunnen verkopen. Op die manier zijn ze niet afhankelijk van anderen en minder kwetsbaar voor geweld.”
Hun moeders werken traditioneel vaak in en rond het huis. Ze zijn vaker dan mannen verantwoordelijk voor onbetaald werk, zoals voedselvoorziening (bewerken van het land en koken), het halen van water en brandstof en zorg voor kinderen, zieken en ouderen. Ze zijn voor hun levensonderhoud dus vaker afhankelijk van (door klimaatrampen bedreigde) landbouwgrond en grondstoffen, en moeten langere afstanden afleggen als deze bronnen wegvallen.
Het is voor vrouwen dus ook moeilijker om vervangend werk te vinden. Bovendien zijn er in veel landen wetten die vrouwen verhinderen of zelfs verbieden om betaald werk te verrichten. Dit is het geval in 90 procent van alle landen in de wereld!
Schrijnend maar waar: ook (seksueel) geweld neemt toe tijdens (klimaat)rampen, vooral als vrouwen zich genoodzaakt zien om te vluchten. Verkrachtingen en vrouwenhandel nemen daardoor toe in tijden van droogte of overstromingen.
Tot slot zorgt hun achtergestelde positie ervoor dat vrouwen minder grip hebben op de situatie dan mannen. Ze hebben weinig beslissingsbevoegheid en worden buitengesloten van besluitvormingsprocessen. Dit houdt vrouwen gevangen in de achtergestelde, afhankelijke positie.
Hibo (33) werkt vanuit ActionAid Somaliland met kwetsbare gemeenschappen en mensen wiens levens verwoest zijn door de extreme droogte.
Zo werkt ze bijvoorbeeld in opvangkampen voor mensen die noodgedwongen huis en haard moesten verlaten. Ze kijkt naar wat er het hardst nodig is en zorgt ervoor dat hulp terechtkomt bij hen die het het hardst nodig hebben. Daarnaast geeft ze trainingen aan vrouwen zodat ze leiderschapsrollen op zich kunnen nemen, coördineert ze de Women’s Safe Spaces en werkt ze aan het stoppen van geweld tegen vrouwen.
“Het belangrijkste is dat ik gezien word als onderdeel van de gemeenschap hier,” vertelt Hibo. “Ik ben geen hulpverlener of vreemde maar een bekend en vertrouwd gezicht. Mijn werk is niet makkelijk en ik heb geen handleiding. Ieder dag sta ik voor nieuwe, hartverscheurende uitdagingen. Met eigen ogen zie ik hoe er door de klimaatcrisis iedere dag weer meer levens op het spel staan.”
Het is duidelijk dat vrouwen en meisjes de impact van klimaatverandering het hardst voelen. Tegelijkertijd kunnen juist zij een belangrijke rol spelen in de aanpak van de klimaatcrisis.
Dagelijks nemen miljoenen vrouwen beslissingen die invloed hebben op het klimaat. Dit doen zij vanuit hun cultuurbepaalde rollen als kok (voedsel en brandstof kiezen), boerin (uitstoot van bodemkoolstof beïnvloeden) of consument (beslissen wat te kopen). Juist deze vrouwen kunnen bijdragen aan nieuwe strategieën voor duurzame, klimaatresistente vormen van levensonderhoud.
Uit onderzoek is gebleken dat de kennis en expertise van vrouwen van onschatbare waarde kan zijn bij het terugdringen van klimaatverandering, verbeteren van rampenpreventie en het bevorderen van duurzaamheid. Deelname van vrouwen in beleidsvormingsprocessen leidt simpelweg tot beter klimaat- en milieubeleid.
ActionAid stimuleert vrouwen in arme landen om een leiderschapsrol op zich te nemen en hun stem te laten horen. Aangezien zij het hardst worden getroffen door de crisis, moet hun stem centraal staan in het debat. Bovendien – zo blijkt óók uit onderzoek – komt de participatie van vrouwen bij besluitvormingsprocessen de hele maatschappij ten goede. Het is dé reden dan vrouwenrechten centraal staan in al ons werk.
Pagina aangepast op 12 december 2019