Een nieuw rapport van tien organisaties waaronder ActionAid, AWID en ZELA geeft inzicht in de onevenredige impact op vrouwen van mensenrechtenschendingen door bedrijven. Normaliter worden de ervaringen van vrouwen niet of nauwelijks meegenomen in IMVO-kaders waardoor de zogeheten gendered impacts van mensenrechtenschendingen niet worden aangepakt.
Het rapport – Pathway to A Feminist International Corporate Accountability Framework – laat aan de hand van vier voorbeelden de impact van grootschalige landbouw- en mijnbouwpraktijken zien op vrouwen in rurale gemeenschappen in het mondiale Zuiden en geeft een duidelijk pad om tot een internationaal feministisch kader met bindende regels voor bedrijven te komen waarbij vrouwen centraal staan in Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen.
In Oeganda zijn 35.000 mensen van hun land verdreven als gevolg van investeringen door grote agrobedrijven gelinkt aan het mondiale Noorden. Dit ging gepaard met veel geweld. Vrouwen uit de Kiryandongo regio gemeenschappen kregen te maken met seksueel geweld, verdreven door gewapende mannen en genoodzaakt om voor het bedrijf te werken dat verantwoordelijk was voor de verwoesting van hun huizen en landbouwgrond.
“Opeens zagen we met kerst tractors komen die onze huizen platreden. We moesten rennen voor ons leven,” zegt een van de vrouwen die van haar land is verdreven om plaats te maken voor een suikerrietplantage in Oeganda.
Grootschalige granietmijnbouw door Chinese en Europese bedrijven in Zimbabwe heeft verregaande gevolgen voor de landbouwactiviteiten van bewoners in de regio. Veel vegetatie wordt weggekapt, de natuurlijke stroom van de rivier wordt onderbroken en de lucht, de grond en het water raken ernstig vervuild. Dit is funest voor de vrouwen uit Mutoko, Mt Darwin en Murehwa districten in Zimbabwe die veelal afhankelijk zijn van kleinschalige landbouw en veeteelt.
Het mijnen van zwart graniet is een winstgevende business. Zwart graniet wordt gebruikt in de bouw maar ook voor keukenbladen en grafstenen. Het wordt in grote gebieden uit de grond gehaald. Het merendeel van graniet uit Zimbabwe wordt geëxporteerd naar Zuid-Afrika, Europese landen, de VS en Mozambique. Mozambique dient als doorvoerland richting Italië en Spanje.
In Guatemala worden mensenrechten en milieurechten geschonden als gevolg van nikkelmijnbouw in El Estor. Vrouwen die opkomen voor de rechten van hun gemeenschappen en het milieu worden gecriminaliseerd en onderdrukt. Ook neemt de kwaliteit van levensonderhoud af door vervuilde meren en rivieren die dienen als belangrijke bron van voedsel en inkomen.
Deze schokkende voorbeelden laten zien hoe vrouwen en hun gemeenschappen in verschillende contexten, geraakt worden door mensenrechtenschendingen veroorzaakt door internationale bedrijven. Lokale en nationale wet- en regelgeving zijn onvoldoende toereikend en daarom is het urgent dat er zowel nationaal als internationaal feministische IMVO-wetgeving komt, dat betekent met respect voor mens en milieu en rekening houdend met gender specifieke impact.
“De verwoestende impact die bedrijfsactiviteiten op vrouwen kunnen hebben vraagt om urgente actie,” zegt Anna Hengeveld, Beleidsadviseur Gender & IMVO. “Voor deze achtste sessie is het belangrijk dat landen constructief met elkaar in gesprek gaan en voortbouwen op de vooruitgang die al is geboekt, en die gebaseerd is op de eisen van de getroffen gemeenschappen. Het is hoog tijd dat landen samenkomen en ervoor zorgen dat er een feministisch VN Verdrag Mensenrechten & Bedrijfsleven komt.”
Josephine Chiname van ZELA (Zimbabwe Environmental Law Association) licht toe: “Gegeven de veelvoorkomende mensenrechtenschendingen in de granietmijnbouwsector in Zimbabwe, blijkt dat vrijwillige mechanismes niet genoeg zijn om deze rechtenschendingen aan te pakken en gerechtigheid te brengen voor de getroffen gemeenschappen. Voor deze achtste sessie van de onderhandelingen is het cruciaal dat er bindende regels komen, die sterk genoeg zijn om schade te voorkomen en voor adequate compensatie voor gemeenschappen te zorgen.”
* Alle tien organisaties zijn ActionAid, ACCA, Act Alliance, AWID, FIDA Uganda, ISHR, IWRAW Asia Pacific and ZELA.