De Australische uraniumdelver Paladin exploiteert mijnen in Malawi, Niger en Namibië. Eerst sloot het Australische bedrijf in 2007 een overeenkomst met de overheid van Malawi over langlopende belastingkortingen en lagere afdracht van royalties. Daarnaast maakte Paladin in Malawi enorme schulden bij het Australische moederbedrijf en kocht het er dure diensten in. De rentes op leningen en dure fees werden betaald via een brievenbusmaatschappij in Nederland. Zo hoefde het minder bronbelasting op rentebetalingen over leningen en op aanzienlijke management fees te betalen. Deze Nederlandse BV heeft geen werknemers en staat geregistreerd op het adres van het bekende trustkantoor TMF Group in Amsterdam. De berekening van ActionAid is voorzichtig: gegevens over import-BTW zijn niet openbaar en bleven daarom buiten beschouwing(2). Op papier maakte Paladin tot en met juni 2014 geen winst.
Malawi is een van de armste landen ter wereld, er leven een miljoen mensen met HIV. Het land heeft weinig belastinginkomsten en kent een zeer lage belastingdruk van 18,8 procent ten opzichte van het Bruto Nationaal Product (in Nederland is dat 38,6 procent). De gemiste royalties en belastinginkomsten van Paladin heeft het land hard nodig voor beter onderwijs en goede zorg voor de bevolking. Voor Malawi betekent 43 miljoen dollar: 431.000 HIV-behandelingen per jaar. Het had ook gedurende een jaar 39.000 onderwijzers, 17.000 verpleegkundigen of 8.500 dokters kunnen betalen, berekende ActionAid. Begin 2014 verbrak Malawi als eerste Afrikaanse land het belastingverdrag met Nederland. In april dit jaar sloot Nederland een nieuw verdrag Malawi dat nog geratificeerd dient te worden door het Nederlandse parlement. Hoewel er in het nieuwe verdrag anti-misbruikbepalingen zijn opgenomen schiet het nog steeds tekort. Omdat de anti-misbruikbepaling niet van toepassing is op management fees blijft onder het nieuwe verdrag de mogelijkheid om belasting te ontwijken bestaan.
“Ontwikkelende landen verliezen belastinginkomsten die ze hard nodig hebben voor investeringen in onderwijs, gezondheidszorg en infrastructuur. En Nederland is een spil in de wereldwijde keten van deze belastingontwijking”, constateert Gijs Verbraak, beleidsadviseur voor de campagne Taxpower! van ActionAid Nederland“De tijd is rijp voor fundamentele hervormingen. De nieuwe anti-misbruikbepalingen van Nederland zijn een begin, dit onderzoek laat echter zien dat álle verdragen met ontwikkelingslanden nog grondiger moeten worden geanalyseerd en waar nodig herzien.”
De internationale ontwikkelingsorganisatie ActionAid voert al een aantal jaren de #TaxPower campagne voor een rechtvaardiger verdeling van belastinginkomsten tussen landen. ActionAid waarschuwt dat de EU belastinghervormingen die vandaag in Brussel zijn aangekondigd niet ver genoeg gaan om te voorkomen dat multinationals via landen als Nederland belasting kunnen ontwijken.
ActionAid roept Nederland dan ook op om belastingverdragen met ontwikkelingslanden volledig door te lichten en alle clausules die ontwikkelingslanden verhinderen een eerlijk aandeel belasting te heffen aan te pakken.