Wat laat je achter? Landroof in Sierra Leone

Landroof blijft in ontwikkelingslanden aan de orde van de dag. Multinationals, financiële instellingen en overheden verwerven hierbij grote stukken vruchtbare grond zonder rekening te houden met de kwetsbare positie van de lokale bevolking. Grootschalige landinvesteringen gaan dan ook vaak gepaard met schendingen van mensenrechten zoals het recht op voedsel en het recht op inspraak. Daar komt bij dat als een project mislukt, een investeerder zich even makkelijk terugtrekt, terwijl de bevolking achterblijft met de gevolgen.

Nederlandse betrokkenheid

Dit is precies wat er gebeurde in Sierra Leone toen het bedrijf Addax Bioenergy in 2008 besloot om een gebied te leasen met een omvang van de halve provincie Utrecht. In 2011 kreeg het bedrijf financiële steun van respectievelijk de Zweedse en Nederlandse Ontwikkelingsbank SwedFund en FMO. Het doel van het project: ethanol produceren voor de Europese markt. De investeerders uitten goede intenties en de lokale bevolking was aanvankelijk positief over de vooruitzichten die werden geschetst. Door onder andere plotseling kelderende grondstofprijzen en de ebola-epidemie werd het project echter een financiële mislukking nog voordat het daadwerkelijk van de grond was gekomen. FMO trok zich terug en ontdeed zich daarmee direct van iedere verantwoordelijkheid voor de impact op de getroffen gemeenschappen.

Waarschuwingen volop

ActionAid evenals Swedwatch en lokale organisaties als SiLNoRF hebben FMO al vanaf het begin gewaarschuwd over de risico’s van het project en brachten hier diverse rapporten over uit. Zo bleek er van alles mis met het consultatieproces. De onderhandelingen werden gevoerd op basis van loze beloftes en de gemeenschappen werden nauwelijks betrokken. Ook de eenzijdige focus op biobrandstoffen en de grote inname van land waren reden tot zorg vanwege de concurrentie met de lokale voedselvoorziening. Daarnaast besparen biobrandstoffen slechts weinig broeikasgasemissies vergeleken met fossiele brandstoffen, en leiden in sommige gevallen zelfs tot hogere uitstoot.

Ondertussen worstelt de lokale bevolking met de nieuwe eigenaar Sunbird Bioenergy om het project alsnog in goede banen te leiden. Er is echter nauwelijks informatie beschikbaar en er wordt geklaagd over slechte en late betaling. De sociale programma’s werken nog ondermaats en vrouwen hebben aanzienlijk minder kansen dan mannen op het vinden van een baan. Sunbird belooft beterschap, maar zorgen over slechte consultatie blijven bestaan.

Wat nu?

ActionAid vindt dat FMO nog steeds een verantwoordelijkheid heeft naar de mensen in het projectgebied. Gezien de enorme risico’s die grootschalige landprojecten met zich meebrengen voor de lokale bevolking, is het zeer de vraag of FMO hierin zou moeten investeren. Daarnaast heeft de bank onvoldoende rekening gehouden met de gevolgen van haar besluit om zich terug te trekken.

ActionAid roept FMO op om dialoog te blijven voeren met de getroffen gemeenschappen en de nieuwe eigenaar Sunbird, en om een actieve rol te spelen in het vergoeden van de aangerichte schade en het bieden van alternatieven. FMO zou voortaan ook van te voren moeten nadenken over hoe ze zich terugtrekt uit een project. Door standaard een zorgvuldige exit-strategie op te stellen bij toekomstige investeringen kunnen soortgelijke mistanden in het vervolg worden voorkomen. Tot slot is het belangrijk dat het klachtenmechanisme van FMO ook kan worden gebruikt door getroffen gemeenschappen nadat FMO zich heeft teruggetrokken uit een project. Momenteel is het namelijk alleen mogelijk om een klacht over FMO in te dienen wanneer de bank nog actief betrokken is bij een project. Hierdoor kunnen de gemeenschappen in Sierra Leone nergens terecht om hun onvrede te uiten en genoegdoening te eisen.

Lees hier het uitgebreide artikel uit de Volkskrant over het Addax project in Sierra Leone.

Wat doet ActionAid?

ActionAid helpt vrouwen en gemeenschappen in ontwikkelingslanden bij het opkomen voor hun rechten. Daarnaast voeren wij internationaal campagne om landroof aan te pakken en de landrechten van mensen te beschermen.