Interview: Waarom de klimaatzaak tegen Shell belangrijk is voor t Globale Zuiden

Volgende week begint de Klimaatzaak die Milieudefensie tegen Royal Dutch Shell heeft aangespannen om het bedrijf te dwingen te stoppen met het veroorzaken van gevaarlijke klimaatverandering en een meer duurzame koers te gaan varen. Zes Nederlandse organisaties besloten mede-eiser te worden. Onder hen ActionAid en Both ENDS, organisaties die buiten de Nederlandse grenzen werken aan mensenrechten, gendergelijkheid, milieu en duurzame ontwikkeling. Op het eerste gezicht niet heel voor de hand liggend? Juist wel, zeggen Nils Mollema (ActionAid) en Niels Hazekamp (Both ENDS). 

Mollema: “Als organisaties die opkomen voor mensenrechten, gendergelijkheid, milieu en duurzame ontwikkeling is het niet meer dan logisch dat ActionAid en Both ENDS mede-eiser zijn in deze zaak. We werken namelijk al decennia – samen met lokale organisaties in ontwikkelingslanden –aan het bestrijden van de gevolgen van klimaatverandering, die onder andere door Shell wordt veroorzaakt. Het besluit om mede-eiser te zijn in deze zaak past dus binnen ons werk. We komen op voor alle mensen die weinig tot niets hebben bijgedragen aan klimaatverandering, maar wel direct te lijden hebben van de gevolgen ervan.”

Wat heeft Shell met klimaatverandering in het buitenland te maken?

Hazekamp: “Shell is misschien wel een bedrijf met een Nederlands hoofdkantoor, maar het opereert in de hele wereld. En de klimaatverandering die de productie en het gebruik van de producten van Shell veroorzaken, houdt zich niet aan grenzen. De schade die klimaatverandering veroorzaakt doet een groot deel van de ontwikkeling in landen als Bangladesh, Zimbabwe, Mozambique en vele anderen teniet.”

“Neem bijvoorbeeld Orkaan Idai die in maart 2019 over Mozambique raasde” zegt Mollema. ”De schade die deze orkaan aanrichtte, bedroeg meer dan het land verdient in een heel jaar! Door klimaatverandering zijn dit soort gebeurtenissen tegenwoordig helaas eerder regel dan uitzondering. Als ActionAid en Both ENDS zien we ook dat groepen die maatschappelijk op achterstand worden gezet, zoals vrouwen en inheemse volkeren, vaak eerder en zwaarder de dupe zijn van klimaatverandering. Inheemse volkeren zijn vaak volledig afhankelijk van wat de natuur hen biedt. En vrouwen zijn vaak, juist op de plekken die het hardst getroffen worden door klimaatverandering zoals Mozambique, verantwoordelijk voor het voeden van hun gezin. Zij zijn dus afhankelijk van de beschikbaarheid van vruchtbaar land en voldoende drinkbaar water. Grote droogte of juist overstromingen of verzilting van het land door zeespiegelstijging maakt het deze mensen heel erg moeilijk, zo niet onmogelijk om te overleven.”

Hazekamp: “Grote bedrijven als Shell veroorzaken gevaarlijke klimaatverandering voor landen als Mozambique die daar het minst aan hebben bijgedragen”, zegt Hazekamp. “De zogenaamd duurzame plannen van Shell schieten vooralsnog heel erg tekort, op deze manier wordt het doel van Parijs om ruim onder de 2 graden opwarming te blijven, zeker niet gehaald. Sterker nog, we zullen er ver voorbij schieten, met alle gevolgen van dien. Alleen als ook Shell meedoet, kunnen we de opwarming van de aarde beperken zodat extreme droogte en overstromingen niet nog meer schade gaan aanrichten.”

Waarom is deze zaak zo bijzonder?

“Het is niet eerder gebeurd dat een bedrijf als Royal Dutch Shell op deze manier tot verantwoording wordt geroepen voor haar mondiale impact op klimaatverandering”, zegt Mollema. “Meestal vallen ze door de juridische gaten in het systeem. Het is belangrijk dat iedereen meedoet en zijn of haar verantwoordelijkheid neemt, dus ook Shell.”

“Bovendien,” zegt Hazekamp, “Shell wist als een van de eersten dat fossiele brandstoffen direct bijdroegen aan de opwarming van de aarde. Het wist welke desastreuze gevolgen het exploiteren ervan met zich mee zou brengen. Toch koos Shell voor winst op de korte termijn en een onhoudbaar economisch model. Klimaatverandering heeft al grote invloed op de huidige generatie, en jarenlang praten met Shell heeft niks opgeleverd. Daarom is een rechtszaak nu de enige optie.”

Wat hoop je dat de zaak teweeg brengt in de wereld?

“Ik hoop dat er met deze zaak een precedent wordt geschapen”, zegt Mollema. “Het zou prachtig zijn als dit een soort routekaart zou zijn voor hoe burgers in de hele wereld bedrijven kunnen aanspreken op beleid en gedrag, en ze kunnen wijzen op hun verantwoordelijkheden. De rechter is natuurlijk een noodgreep, een soort laatste redmiddel, maar we hebben gezien dat veel bedrijven hun verantwoordelijkheid onvoldoende nemen, en de tijd om te wachten tot ze dat uit zichzelf gaan doen hebben we niet meer.”

Wat betekent deze zaak persoonlijk voor jou? Waarom krijg je er energie van?

Hazekamp: “De potentie van de zaak geeft ontzettend veel energie. Al heel lang roepen mensen Shell op om actie te ondernemen tegen de opwarming van de aarde en een andere koers te gaan varen. Na al die jaren dat Shell al weet dat het in actie moet komen en niets heeft gedaan, liggen nu bij de rechter alle feiten op tafel. De centrale vraag is of Shell mensen willens en wetens onrechtmatig in gevaar heeft gebracht. Ik ben daar heilig van overtuigd.”

Mollema: ”Persoonlijk vind ik wat ik eerder noemde al motiverend genoeg, maar er speelt wel meer. Ik krijg veel energie van de reacties die ik ontvang van onze partners en federatieleden in het buitenland. Deze zaak geeft een heleboel mensen op de wereld hoop.”