De kracht van agro-ecologie
De wereld staat voor grote uitdagingen: klimaatverandering, (gender)ongelijkheid, armoede en honger. Agro-ecologie is één van de oplossingen voor al deze problemen. Het is een ingewikkelde term voor iets wat eigenlijk simpel zou moeten zijn: inclusieve, duurzame landbouw- en voedselsystemen gebaseerd op ecologische, economische, sociale en feministische principes.
Industriële landbouw verergert de klimaatcrisis en honger
Honger is helaas de laatste jaren toegenomen. Volgens het rapport “De toestand van voedselzekerheid en voeding in 2019” worden 821 miljoen mensen door honger en ondervoeding getroffen. In 2015 waren dat nog 785 miljoen mensen.
Voedselzekerheid onder druk
Dit komt onder meer door de klimaatcrisis en de verdere groei van de grootschalige industriële landbouw. Dit laatste verwijst naar gemechaniseerde mega-akkers en plantages van enkelvoudige gewassen met een grootverbruik aan landbouwgif en kunstmest, alsook de intensieve veehouderij. Het is vooral gericht op het winstbelang van grote bedrijven en niet op gezonde voeding voor en voedselzekerheid van lokale gemeenschappen.
Klimaatcrisis verergert
Door productie van kunstmest, landbouwgif, mechanisatie, transport van gewassen is de geïndustrialiseerde landbouw sterk gekoppeld aan het verbruik van fossiele brandstoffen en uitstoot van carbondioxide. Met daarnaast ook veel methaanuitstoot door de vee-industrie is de landbouwsector verantwoordelijk voor maar liefst 25% van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen.
Landroof en verlies van biodiversiteit
In ontwikkelingslanden zorgt de industriële landbouw voor grootschalige ontbossing, resulteert het in water en landroof en ondermijnt het de kleinschalige duurzame voedselproductie voor lokale voedselmarkten. In het globale noorden resulteert het in milieuproblemen en eveneens een gebrek aan gezond vers voedsel.
Vrouwen hard geraakt
Mondiaal resulteert het in een sterke afname van het aantal dier- en plantensoorten met een verdere negatieve impact op het klimaat en ondervoeding. Bestaande ongelijkheden worden door de crises uitvergroot. Vrouwen worden daarom harder getroffen door klimaatverandering, het verdringen van de lokale voedsellandbouw en honger.
Ter illustratie hierbij een contrasterend beeld uit een district in het zuiden van Mozambique. Links zie je vrouwgeleide duurzame agro-ecologie ten behoeve van lokale voedselsystemen. Rechts zie je een industriële suikerrietplantage met grootverbruik van schaars water, kunstmest en bestrijdingsmiddelen en vanwege gedeeltelijke mechanisatie levert het slechts wat zwaar en slecht betaalde seizoensarbeid voor mannen op.
Agro-ecologie: een duurzaam, feministisch alternatief
ActionAid promoot al jarenlang agro-ecologie als een alternatief voor de vernietigende industriële landbouw. Agro-ecologie is een belangrijke oplossing voor het tegengaan van de onevenredige macht van het grootbedrijf, ongelijkheid, honger en ondervoeding, maar ook voor het aanpassen aan en tegengaan van de klimaatcrisis. De kenmerken en voordelen van agro-ecologie zijn en staan in sterk contrast met het dominante, huidige landbouw- en voedselsysteem dat voor veel problemen zorgt.
Duurzaam en innovatief geheel
Agro-ecologie is meer dan natuurlijke duurzame landbouw alleen. Het staat voor een geheel van inclusieve, duurzame landbouw- en voedselsystemen gebaseerd op ecologische, economische, sociale en feministische principes. Hieronder vallen ook het beschermen en bevorderen van vrouwenrechten en het recht op voedsel en waarbij innovaties een belangrijke rol spelen.
Weerbaarheid tegen klimaatverandering
Agro-ecologie zorgt ook voor toenemende weerbaarheid tegen klimaatverandering en een afname van de uitstoot van broeikasgassen in combinatie met een toename van organisch materiaal in de bodems. Het promoot het zelfbeheer van land, water en bossen, zaden, gewassen en agro-biodiversiteit door lokale gemeenschappen.
Gezond voedsel voor lokale gemeenschappen
Agro-ecologie ontmoedigt dus het gebruik van dure schadelijke bestrijdingsmiddelen, kunstmest en gepatenteerde zaden en kent dus veel lagere kosten voor een diverse opbrengst van allerlei verse gezonde producten, in eigen beheer en zonder schulden. Door toepassing van agro-ecologie hebben gemeenschappen voortdurend toegang tot en controle over een diversiteit aan voedzaam en gezond voedsel. Dit betreft veelal verse producten aangepast aan de culturele behoeften van lokale gemeenschappen.
Vrouwenrechten beschermd
Binnen de agro-ecologie is de versterking van de positie van vrouwen cruciaal en vrouwen dienen centraal te staan in de oplossingen voor zichzelf, hun families en gemeenschappen. Er wordt proactief gekeken hoe de werklast van vrouwen voor zowel onbetaalde zorgtaken als werk in de agro-ecologie kan worden verminderd. Ook wordende sociale en economische voordelen voor vrouwen en meisjes proactief nagestreefd. Agro-ecologie is daarom inherent feministisch.
Armoede neemt af
Agro-ecologie geeft prioriteit aan lokale voedselsystemen en lokale markten ook in de nabije steden. Dit houdt niet in dat er geen producten verbouwd mogen worden voor de export, maar die dan bij voorkeur lokaal verwerkt worden. Naast voedselsoevereiniteit kan dit extra inkomsten opleveren.
Dit leidt eveneens tot een toename van de diversiteit aan duurzame lokale bestaansbronnen onder eigen beheer en daarom armoedebestrijding. Agro-ecologie zorgt voor een afname van armoede en de realisatie van het recht op voedsel. Het brengt een brede sociale beweging tot stand van lokale voedselproducenten, boeren, vissers, voedselverwerkers en verkopers, en met name ook vrouwengroepen.