Wat is een circulaire economie?

Van 7 tot en met 11 februari is het de Week van de Circulaire Economie. Een week waarin ActionAid extra aandacht besteedt aan de circulaire economie met uitleg over wat het inhoudt, waarom het feministisch moet zijn en voorbeelden uit de praktijk.

Wat is een Circulaire Economie?

In simpele woorden is een circulaire economie een economie zonder afval die echt duurzaam en toekomst bestendig is. Het begint met de drie R’en: Reduce (verminder), Reuse (hergebruik) en recycle. We kijken in een circulaire economie kritisch naar wat we verbruiken en hoe we producten ontwerpen zodat het opnieuw gebruikt kan worden en zodat alle onderdelen recyclebaar zijn. Zo kunnen we grenzen stellen aan onze belasting van de planeet, bijdrage aan een beter milieu en klimaat en aan meer ruimte voor natuur.

ActionAid voegt nog iets toe aan deze klassieke interpretatie van de circulaire economie. Namelijk het menselijke deel. Niet alleen met grondstoffen moeten we duurzaam omgaan maar ook met mensen. Dat betekent onder meer het respecteren van mensenrechten, zorgen dat mensen eerlijk betaald krijgen en in fatsoenlijke omstandigheden werken.

Voorbeeld: De Smartphone

Dit klinkt allemaal waarschijnlijk een beetje vaag. Laten we daarom de smartphone als voorbeeld nemen. De huidige smartphone begint met het mijnen van de grondstoffen, zoals goud, lithium, koper en kobalt. Dit gebeurt vaak in slechte omstandigheden, waar mensen weinig rechtsbescherming hebben, onderbetaald worden en hoge gezondheidsrisico’s lopen.

Hierna wordt de telefoon in elkaar gezet op zo’n manier dat het bijna niet te doen is om ze uit elkaar te halen. Met als gevolg dat het duur is om onderdelen te vervangen of te recyclen. Na een paar jaar is je telefoon verouderd en kan het (met voorbedachtenrade) de nieuwe software niet meer aan, of komen er geen updates meer voor dit verouderde type. Het gevolg? Jij gooit deze weg en koopt een nieuwe. Logisch, maar wat gebeurt er met je oude? Door het ontwerp is het bijna niet te doen om de grondstoffen opnieuw te gebruiken voor iets anders en dus wordt het maar verbrand, begraven, of op een andere manier weggegooid.

Wat heeft dit met feminisme te maken?

Een feministische economie en feministisch leiderschap stelt mens en natuur centraal. Feminisme is namelijk de strijd voor (gender)gelijkheid, inclusiviteit en duurzaamheid. Het betekent dat je zorgzaam en duurzaam omgaat met de mens en de aarde. Dezelfde waarden die ook bij een echt circulaire economie centraal staan. Als we vanuit deze inclusieve waarden politiek en economie bedrijven, ontstaat er voor iedereen -vrouwen, mannen en alles daartussenin- meer ruimte voor vrede, veiligheid, gezondheid, gelijkheid, liefde en zorg.

Lessen uit de praktijk

Landbouw – Agro-ecologie

Niet alleen onze producten, maar ook onze landbouw kan en moet circulair worden. Industriële landbouw (zoals veelal in Nederland en Europa) hebben ontbossing, landroof, waterroof en heel veel CO2-uitstoot veroorzaakt. Zelfs de meest vruchtbare grond wordt door deze intensieve vorm van landbouw snel droog en minder vruchtbaar. Het kost heel veel tijd en moeite om dit te laten herstellen.

Andere vormen van landbouw, zoals agro-ecologie, zorgen ervoor dat de grond vruchtbaar blijft, oogsten minder mislukken en dat er minder uitstoot plaatsvindt. Dit is een inclusieve en ecologische manier van landbouw waarbij optimaal gebruik wordt gemaakt van de natuur, zonder deze te beschadigen. Met als gevolg meer stabiliteit voor de boerinnen, boeren en gemeenschappen die afhankelijk zijn van deze voedselbronnen. Meer weten? Lees hier verder.

In de groene economie van de toekomst weten we dat we veel nieuwe grondstoffen nodig hebben om onze oude vervuilende manier van leven te vervangen. Deze moeten ergens vandaan komen. Dat betekent mijnbouw. Bijvoorbeeld voor mangaan. Een metaal die cruciaal is voor de productie van staal en windmolens. Helaas weten we dat bij het mijnen voor mangaan veel mistanden gepaard gaan.

Zo ervaren vrouwen en hun gemeenschappen wel de lasten van de mijnbouw, maar niet de lusten. Ze krijgen namelijk te maken met water tekorten, ademhalingsklachten en vervuilde lucht, grond en water. Het is overduidelijk dat deze vorm van mijnbouw niet past in een feministische economie en zeker niet bij een duurzame of circulaire economie. Dit kan ook anders, alleen moeten bedrijven dan wel echt hun verantwoordelijkheid nemen. Wil je weten hoe? Lees dan ons rapport Managese Matters.

De vraag naar palmolie, vooral in Europa, is de laatste decennia enorm toegenomen. Het is ook geen verrassing dat Nederland een van de grootste importeurs van palmolie is. Echter zien we dat de productie van palmolie veel vraagt van mens en planeet. In Guatemala, een van de grootste producenten van palmolie, is de productie enorm toegenomen om aan deze vraag te voldoen.

De belofte was meer welvaart voor boeren en gemeenschappen in de regio van de palm olie platages. Echter zagen we dat vooral grote multinationals er met de buit vandoor gingen en dat vrouwen en hun gemeenschappen te maken hebben met onzekere voedselvoorziening, ontbossing en watervervuiling. Wie er iets van zegt werd geconfronteerd met intimidatie, geweld en criminalisering. Dat houden mensen en de planeet niet lang vol. Hoe het anders kan lees je hier.

Energie transitie – Het mondiale Zuiden

Omdat de klimaatcrisis geen grenzen kent en omdat er geen ruimte meer is voor een toename in het gebruik van fossiele, staan de landen in het mondiale Zuiden onder druk. Zij willen ontwikkelen om hun burgers meer welzijn te bieden. Veel van deze landen willen duurzaam ontwikkelen, maar de kosten van het opzetten een duurzame economie zijn vaak hoger dan voor ontwikkeling gedreven door energiebronnen als kool of olie.

Door torenhoge schulden, internationale subsidies voor fossiele energiebronnen, en de hoge kosten van klimaatverandering zitten ze klem. Als we als wereld toe willen naar een circulaire economie, moeten er drie dingen gebeuren:

1. De schuldendruk moet verlicht worden.
2. De grootste vervuilers moeten de schade vergoeden voor landen die met de lasten zitten.
3. Internationale geldstromen moeten ingericht worden om duurzame energie financieel haalbaar te maken voor landen in het mondiale Zuiden.