Market solutions to help climate victims fail human rights test

De opwarming van de aarde laat in alle uithoeken van de wereld, van Kyoto tot Kerala, een spoor van vernieling achter. Maar degenen die het minst verantwoordelijk zijn voor het veroorzaken van het broeikaseffect, kampen het meest met de desastreuze gevolgen van klimaatverandering.

De volledige impact van cycloon Idai is nog niet bekend, maar het aantal doden als gevolg van verdrinking, uitdroging, honger en cholera zal naar verwachting in de duizenden lopen. Vermoedelijk zijn maar liefst een miljoen mensen in Mozambique, Malawi en Zimbabwe op de vlucht geslagen. Hele buurten zijn dakloos geworden nadat de stad Beira door de overstromingen werd weggevaagd.

Het Human Rights Council van de Verenigde Naties heeft onderkend dat klimaatverandering “een directe en diepgaande bedreiging vormt voor mensen en gemeenschappen wereldwijd, en consequenties heeft voor het ten volle genieten van de rechten van de mens”.

In het Akkoord van Parijs hebben de partijen bij de Framework Convention on Climate Change van de Verenigde Naties (UNFCCC) erkend dat zij bij acties met betrekking tot klimaatverandering hun verplichtingen ten aanzien van mensenrechten moeten nakomen. De UNFCCC heeft het Warsaw International Mechanism for Loss and Damage associated with Climate Change Impacts opdracht gegeven om financiering te faciliteren voor de aanpak van de schadelijke gevolgen van klimaatverandering.

Dit rapport evalueert of bij initiatieven vanuit markt en staat, en in innovatieve financieringsvoorstellen om de schadelijke effecten van klimaatverandering te herstellen, de vijf grondbeginselen van de mensenrechten worden nageleefd. Wij zijn van mening dat geen enkel marktmechanisme strookt met de mensenrechten-gerichte aanpak om de benodigde financiering te verkrijgen voor herstel van verlies en schade als gevolg van de effecten van klimaatverandering.

Integendeel, in de meeste gevallen worden de financiële lasten alsnog op de ontwikkelingslanden afgeschoven. En juist zij zijn het minst schuldig aan het ontstaan van de klimaatcrisis. Marktmechanismen laten het ook afweten als het gaat om transparantie, verantwoording en participatieve besluitvorming waarin de meest kwetsbare en zwaarst getroffen gemeenschappen op een zinvolle manier worden betrokken.

De overduidelijke winnaars uit onze mensenrechtentest zijn aldus:
1. Een betere staatsbegroting waarin niet langer de fossiele brandstoffenindustrie, maar de aanpak van de gevolgen van klimaatverandering wordt gesubsidieerd en ook een eerlijke overgang (just transition) wordt gefinancierd.
2. Progressief belastingstelsel met onder meer een klimaatschadebelasting (op olie-, gas- en kolenwinning) en een financiële transactiebelasting (een kleine heffing om inkomsten te genereren uit de handel in financiële instrumenten).

Beperking van de constante staatssubsidies voor fossiele brandstoffen zou $ 300 miljard opleveren. Indien indirecte subsidies worden meegerekend, loopt dit bedrag op tot $ 5,3 biljoen. Dit zou een einde maken aan de paradox waarbij regeringen enerzijds onophoudelijk de kosten van de fossiele energieproductie verlagen en anderzijds claimen dat zij zich inzetten voor beperking, aanpassing en herstel van verlies en schade als gevolg van de nadelige effecten van klimaatverandering.