Lange dagen werken voor weinig geld, vaak onder de dreiging van (seksueel) geweld en om de minste geringste redenen geschorst kunnen worden… Dit was voor kledingwerkers in Bangladesh een vast gegeven, net zo zeker als dat de zon opkomt. Totdat ActionAid Vrouwencafés oprichtte en deze werkers de kracht gaf om voor hun rechten op te komen.
Kleding is verreweg de belangrijkste export van Bangladesh. Deze kleding reist naar alle hoeken van de wereld, inclusief Nederland, waar ze lekker goedkoop verkocht worden. Miljoenen vrouwen maken dit mogelijk, als 80% van de werkers in de kledingindustrie van Bangladesh. Maar wat krijgen zij daarvoor terug?
De textielarbeiders van Bangladesh werken onder hoge druk. De bekende kledingmerken geven vaak onmogelijke deadlines. Omdat het vaak voorkomt dat de werkers de fabriek niet mogen verlaten totdat al het werk klaar is, kunnen ze bij drukke periodes tot wel middernacht én in de weekenden werken.
Hoewel het instorten van Rana Plaza in 2013, waarbij meer dan duizend textielwerkers omkwamen, een licht wierp op de slechte werkomstandigheden in kledingfabrieken, is er te weinig veranderd sindsdien. Onze collega’s nemen nog steeds jaarlijks contact op met de overlevenden van deze ramp. Nog lang niet alle werkers hebben compensatie gekregen voor het leed dat hun is aangedaan. En hoewel de werkplekken veiliger zijn, zijn ze lang nog niet veilig te noemen.
Naast uitbuiting worden kledingarbeiders namelijk vaak geconfronteerd met intimidatie en geweld. Ons onderzoek uit 2019 laat zien dat wel 80% van de werkers in Dhaka seksueel geweld of intimidatie zelf heeft ervaren of bij collega’s heeft gezien. In een anonieme enquête deelden 200 textielwerkers, waarvan 181 vrouwen, uit verschillende fabrieken in Dhaka, Bangladesh hun schokkende ervaringen. Die lopen uiteen van seksueel en fysiek aangevallen worden omdat ze hun targets niet halen tot ontslagen worden omdat ze zwanger zijn.
“Van 8 uur ’s ochtends tot 8 uur ’s avonds werk ik in een kledingfabriek,” vertelt Laky, die met haar gezin naar Dhaka is verhuisd om werk te vinden. “Doordat mijn man een handicap heeft, ben ik de enige persoon die werkt in mijn gezin. Dit moet ik dus ook doen als ik ziek ben. Ondertussen past mijn dochter van 12 op haar broertje van 5, ook al zou ik willen dat ze naar school kon gaan, omdat ik niemand anders heb om op hem te letten. Als ik denk over de toekomst, voel ik me vaak gestrest en angstig. Als er iets met me gebeurt, wie kan me dan helpen?”
Laky is lang niet de enige vrouw in deze situatie, maar gelukkig ook niet alleen. “De vrouwen van het Vrouwencafé zijn als zussen voor mij. Ze staan bij me en geven me vertrouwen. Ik kan alles aan ze kwijt. Ook geven de vrouwen van het café me advies, subsidies en andere nuttige zaken. Als je niet van je werk de pensioensbijdrage krijgt waar je recht op hebt, te maken krijgt met geweld of een ongeluk hebt, helpt het café je.”
Zo hielp het café haar toen ze tijdens de Coronacrisis in de schulden kwam te zitten doordat de fabrieken gesloten waren en ze maar de helft van haar loon kreeg. “Ik heb geen wensen voor mijzelf,” eindigt Laky haar verhaal. “Ik verdien alleen om mijn kinderen op te kunnen voeden. Ik hoop op een toekomst waarin zij niet te maken krijgen met de problemen die we nu ervaren.”
Na de Rana Plaza ramp is een Internationaal Akkoord opgezet om de veiligheid van kledingfabrieken te verbeteren. Meedoen is echter niet verplicht. Jammer genoeg hebben een aantal grote kledingmerken, zoals Nike en Levi’s, dit akkoord nog steeds niet ondertekend.
ActionAid pleit daarom voor wetgeving die bedrijven verplicht mensenrechten in hun ketens te waarborgen. Op Europees niveau ligt er dankzij publieke druk een richtlijn voor Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen klaar. In Nederland ligt daarnaast een initiatiefwet ter behandeling in de Tweede Kamer. Nu is het zaak dat deze wetten echt worden aangenomen!
Naast internationale druk steunen we de kledingarbeiders direct in Bangladesh. We werken ondertussen al 17 jaar met deze essentiële werkers en in 2016 hebben we het eerste Vrouwencafé opgezet. Een veilige plek waar vrouwen hun verhalen delen, trainingen volgen, over hun rechten leren, juridisch advies en medische ondersteuning kunnen vinden en zich samen sterk maken om een luide stem te vormen.
Tot nu toe hebben deze Cafés ruim 800.000 werknemers uit 1000 kledingfabrieken ondersteund. Nu is het zaak om de rest van de werkers ook zo te kunnen ondersteunen!
Naast Vrouwencafés en eerlijke wetgeving steunen, kun je de situatie van vrouwelijke textielwerkers in Bangladesh verbeteren door een kritisch oog te werpen op je eigen koopgedrag.
Gebruik bijvoorbeeld de app Good On You om te zien welke kledingmerken echt eerlijk zijn. Of ga naar de website van je favoriete kledingmerk om te kijken wat zij zeggen over de productie van hun kleding. Hoe transparanter, hoe beter! Als een website niks over hun productieproces zegt, dan is dat meestal geen goed teken.
Verder zegt een prijskaartje vaak al veel (maar niet altijd!). Kleren voor een spotprijsje zijn bijna altijd gemaakt door arbeiders die veel te weinig betaald krijgen voor hun harde werk. Dat wil niet zeggen dat dure kleding altijd wel eerlijk geproduceerd is. Vertrouw op je gevoel (ook letterlijk, voel de kwaliteit van de materialen) en ga bij twijfel op onderzoek uit.
Tenslotte hoor je steeds vaker het advies om maximaal vijf kledingstukken per jaar te kopen. Dit is niet alleen goed voor het milieu, maar zorgt ook voor een meer bewuste keuze. Als je maar vijf kleren per jaar koopt, wil je zeker weten dat je echt hét eerlijke kledingstuk dat je nodig hebt je kast binnenbrengt.
Met het geld dat je zo bespaart, zou je bovendien vrouwelijke kledingarbeiders in Bangladesh kunnen steunen.