verschillende grondstoffen zitten in je mobiele telefoon.
sneller groeit het aantal mobiele apparaten dan het aantal mensen op aarde.
fietsen die in Nederland verkocht worden is tegenwoordig een elektrische fiets.
Een e-bike is natuurlijk beter dan een auto. Groene alternatieven zoals zonnepanelen, windmolens, elektrische auto’s en e-bikes zijn allemaal een stap de goede kant op om de klimaatcrisis aan te pakken. Deze transitie naar duurzame middelen heeft echter jammer genoeg een keerzijde: de grondstoffen die ervoor nodig zijn, worden gewonnen op manieren die leiden tot de uitbuiting en misbruik van voornamelijk vrouwen.
Meer dan 75% van de grondstoffen die nodig zijn om onze duurzame energiedoelstellingen te halen, komen uit China, Zuid-Afrika en de Democratische Republiek Congo. Voor deze landen is de negatieve impact van mijnbouw niet nieuw. Al jaren ondervinden zij de negatieve gevolgen ervan. En al jaren steunen wij mensen die wonen rond mijnen om hier tegen te vechten.
Nu, met een nieuwe focus op mijnbouw, is hét moment om ervoor te zorgen dat lokale gemeenschappen, en vooral de vrouwen die daarin wonen, betrokken en beschermd worden bij grondstofwinning. Zodat onze energietransitie een echt duurzame transitie wordt, in plaats van één die de situatie van de mensen die het hardst geraakt worden door de klimaatcrisis nog weer verergert.
Al jarenlang steunt ActionAid de mensen die de échte prijs betalen voor onze grondstoffen. Dat deden we al in 1999 met de campagne Fatal Transactions tegen bloeddiamanten.
ActionAid leidt meer dan 700 community monitors op in Zuid-Afrika om misstanden in de mijnbouw vast te leggen. Deze rapportages zijn onmisbaar bij de salarisonderhandelingen van de Manikana mijnwerkers en de omwonenden van AngloPlat.
ActionAid is bedenker en medeoprichter van Fairphone: het initiatief voor ’s werelds eerste eerlijke mobiele telefoon.
150 lokale organisaties uit 13 landen bundelen met steun van ActionAid hun krachten samen in het IANRA-netwerk: de enige Afrikaanse alliantie die opkomt voor de rechten van mensen in mijnbouwgebieden.
ActionAid gaat met vertegenwoordigers van de Nederlandse overheid en de Nederlandse energiebedrijven op bezoek bij mijnbouwgemeenschappen in Zuid-Afrika, om te laten zien wat de negatieve effecten zijn van steenkolenwinning op mens en milieu, en vrouwen specifiek, en hoe dit aangepakt kan worden.
Met onze kolencruise in de haven van Amsterdam zetten we de eerlijke energietransitie op de Nederlandse agenda.
ActionAid houdt een eerlijke energietransitie op de publieke agenda door nieuw onderzoek waarin gekeken is in hoeverre mensenrechten worden beschermd in de productieketen van windturbines.
Samen met vertegenwoordigers van mijnbouwgemeenschap uit Zambia en Zuid-Afrika reizen wij door Nederland voor een uitwisseling met mensen die schade ondervinden als gevolg van de gaswinning in Groningen, politici en algemeen publiek.
ActionAid ondersteunt de Chingola gemeenschap in Zambia die in 2015 een rechtszaak begon tegen Brits mijnbouwgigant Vedanta vanwege zware vervuiling van lucht en water. Na vier jaar vechten voor het recht om te procederen in het VK, wordt dit toegekend en schikt de gemeenschap uiteindelijk met het mijnbouwbedrijf.
Samen met SOMO brengen wij een rapport uit over de impact van mangaanmijnen op de lokale bevolking in Zuid-Afrika. Mangaan is een cruciale grondstof in de energietransitie en komt o.a. voor in batterijen van elektrische voertuigen. We starten een publieke campagne “Niet op die fiets” om meer bewustzijn te creëren.
ActionAid lanceert samen met vrouwen uit mijnbouwgemeenschappen in Zuid-Afrika het intiatief voor een FAIRBIKE, ‘s werelds eerste eerlijke e-bike geproduceerd met respect voor vrouwenrechten en klimaat.
Mijnbouw heeft veel impact. Sommige gevolgen zijn wereldwijd bekend, zoals conflictdiamanten wiens opbrengsten voor wapens gebruikt zijn. Maar de effecten van mijnbouw op omwonenden zijn minder wijd bekend. Van gevolgen voor hun financiële situatie tot (mentale) gezondheidsproblemen, gemeenschappen hebben met heel wat te kampen. Hieronder noemen wij de grootste gevolgen, maar er zijn er zeker meer.
Mijnbouwbedrijven hebben veel macht. Ze sluiten deals met overheden; omwonenden hebben niet of nauwelijks inspraak. Mensen moeten soms van de ene op de andere dag hun grond verlaten, waarop ze dikwijls al generaties leven. Toegezegde compensatie blijft vaak uit en de alternatieve locatie is dikwijls minder vruchtbaar. Zeer pijnlijk voor de vrouwen die juist in de landbouw hun geld verdienen. In te kleine huizen zonder stromend water en elektriciteit proberen de vrouwen zo goed als het gaat voor hun gezin te zorgen.
Wanneer gemeenschappen blijven wonen in de buurt van de mijn, ondervinden zij veel hinder van de grondstoffenwinning. Door mijnbouw raken grond- en drinkwater ernstig vervuild. Metaalresten en chemicaliën verdwijnen in de rivieren. Het water vormt een bron van besmetting, vooral voor kinderen. Doordat de grond onvruchtbaar raakt, kunnen er geen inkomsten uit landbouw worden gegenereerd. Voor water moet de gemeenschap op zoek naar een andere bron.
In Zuid-Afrika zijn bovendien een aantal mangaanmijnen gebouwd waar voorheen asbest werd gemijnd. De mensen die rond deze mijnen wonen krijgen niet alleen te maken met scheuren in hun huizen door de explosies van de mijn, maar ook asbest in hun longen doordat de trillende grond asbeststoffen rondstrooit. Doordat deze gemeenschappen ver van alles verwijderd zijn, is medische hulp moeilijk te ontvangen. Eén vrouw waarmee wij voor ons mangaanonderzoek gesproken hebben, is zo haar beide ouders verloren.
Hoewel mannen gebukt gaan onder het loodzware werk in de mijnen en daardoor vaak gezondheidsklachten krijgen, worden vrouwen op een andere manier benadeeld. Zij komen niet in aanmerking voor compensatie van de afgenomen grond, moeten vaak verder lopen om water te halen, moeten elders hun voedsel verbouwen en zijn meer tijd kwijt aan de zorg voor zieke familieleden. Door hun toegenomen werklast hebben vrouwen en meisjes minder tijd om naar school te gaan, te leren en een baan te zoeken. Sommige vrouwen zien zich soms zelfs genoodzaakt om zich te prostitueren, met alle gezondheidsrisico’s van dien, om zo de eindjes aan elkaar te knopen.
Elizabeth Mthethwa (64) woont in Ermelo, Zuid-Afrika, genoemd naar de gelijknamige plaats in Nederland. Hier staat ook de Imbabala kolenmijn, die inmiddels is gesloten maar de omwonenden in schrijnende omstandigheden achterliet. Wat ooit vruchtbare landbouwgrond was, is verworden tot een zwart, licht ontvlambaar maanlandschap. De geplunderde bodem is instabiel geworden, met gevaar op instorting. Dat laatste werd Elizabeth’s zoon fataal.
“Dlozi was op zoek naar achtergebleven steenkool om op te kunnen koken,” vertelt Elizabeth in tranen. “Toen de mijn instortte, werd hij bedolven. Mijn andere zoon heeft het werk voortgezet, want we zijn nog steeds de begrafenis en het graf van zijn broer aan het afbetalen. Ik leef in constante angst dat hem hetzelfde zal overkomen.”
ActionAid wil dat mensen in grondstofrijke landen profiteren van hun bodemschatten en niet onevenredig benadeeld worden door de gevolgen van mijnbouw. Dit doen we door de lokale bevolking te informeren en te trainen, zodat ze zelf hun rechten kunnen verdedigen en opeisen. We helpen vrouwen in mijnbouwgebieden met voorlichting, onderzoek, rechtsbijstand en compensatie. Ook doen we onderzoek naar mijnbouwbedrijven en roepen we hen ter verantwoording als zij wet en regelgeving omtrent mensenrechten, vrouwenrechten, milieu en belastingen niet naleven.
Vanuit Nederland gaat ActionAid in gesprek met bedrijven die grondstoffen inkopen om te zorgen dat zij alleen grondstoffen gebruiken die op een nette manier gemijnd zijn. Of zetten wij projecten op zoals de Fairphone, die eerlijkere grondstofwinning op andere manieren mogelijk maken. Verder dringen wij bij de overheid aan op eerlijke, duurzame wetgeving en beleid waarin de instemming van omliggende gemeenschappen bij een mijnbouwproject goed is vastgelegd. Bij al deze gesprekken geven wij speciale aandacht aan de impact van mijnbouw op vrouwen.
Sophie Kwizera is Beleidsadviseur Grondstoffen bij ActionAid in Nederland. Vanuit haar functie richt ze zich op het tegengaan van misstanden in de mijnbouwsector in Afrika en werkt ze samen met lokale partners, overheid en bedrijven aan oplossingen om de grondstoffenwinning eerlijk te maken. Voorheen werkte Sophie op conflictresolutie in het Grote Meren gebied van Afrika bij The Hague Peace Projects.
Pagina aangepast op 4 juli 2023