Met energiebedrijven op bezoek bij mijnbouwgemeenschappen

Het dorpje Sikululiwe in Zuid-Afrika op een paar uur rijden van Johannesburg, bestaat pas een paar jaar. De tientallen rijen met identieke huisjes doen me denken aan een Vinex locatie, maar dan op z’n Afrikaans. Zo op het eerste gezicht best een fraaie plek. Maar de inwoners kwamen hier niet wonen omdat de huizen er goedkoper waren of vanwege de rust en ruimte. De mensen in Sikululiwe moesten hun oorspronkelijke woonplek verlaten om plaats te maken voor een steenkolenmijn. Het mijnbouwbedrijf bouwde voor deze mensen daarom nieuwe huizen, een aantal kilometer van hun oude stek. Achter de deuren van de fraaie huisjes vind ik schrijnende verhalen.

De gevolgen van de hervestiging

De delegatie hoort tijdens de bijeenkomst in het nieuw gebouwde schooltje in Sikululiwe meer over de uitdagingen waar de gemeenschap mee kampt sinds de hervestiging. Hoewel wij in Nederland de huizen verlichten door de elektriciteitswinning uit steenkool, blijft het licht in Sikululiwe helaas meestal uit…

Zo vertelt Girly dat ze best blij is met het huis dat ze kreeg toegewezen. Het heeft stenen muren en buiten staat een toilet.  Maar de elektriciteitsrekening kan zij, net als vele anderen in het dorp,  vaak niet betalen. Girly legt uit dat de gemeenschap vroeger rond kon komen van landbouw. De vruchtbare grond die zij bewoonde is nu echter verworden tot een grote grijze mijnvlakte. Op het smalle strookje land rond haar nieuwe huisje in Sikululiwe kan Girly geen groente en fruit verbouwen. En er is ook niet genoeg ruimte om vee te houden. Veel mensen in het dorp hebben daarom geen inkomsten meer.

Een jonge jongen staat op en vertelt over de valse beloften die werden gedaan over banen die vrij zouden komen in de mijnen, zodat ze in plaats van verdiensten uit landbouw nu met werk in de mijnen hun boterham konden verdienen. Maar er werden nauwelijks mensen uit Sikululiwe aangenomen. Hij oppert het idee om de mijnbouwbedrijven stageplekken aan te laten bieden.
In de bus terug naar het hotel spreek ik met de vertegenwoordigers van de energiebedrijven over wat we hebben gezien en gehoord. Velen hadden een ander beeld bij de steenkolenmijnbouw in een middeninkomensland als Zuid-Afrika en waren erg geschrokken van de schrijnende situatie. Het is iedereen duidelijk geworden dat de regels die er in Zuid-Afrika en internationaal zijn rondom het hervestigen van gemeenschappen door de mijnbouwbedrijven lang niet worden nageleefd. En dat de gemeenschappen door de komst van de mijnen vaak slechter af zijn.

Een van de delegatieleden deelde n.a.v. de reis een treffende tweet die een en ander mooi samenvat:
“Never thought much about #southafrica coalmine pollution when I turn on my light at home. Will do so after this week”
(Dacht nooit zo na over vervuiling door Zuid-Afrikaanse kolenmijnen als ik thuis het licht aan doe. Na deze week wel).

Wat moet er gebeuren?

ActionAid werkt al jaren met gemeenschappen die geraakt worden door mijnbouw. Tijdens deze missie wilden wij de bedrijven en de overheid laten zien hoe het gemakzuchtige gedrag van mijnbouwbedrijven de levens van mensen beïnvloedt.  En ze de kans geven om uit de mond van de gemeenschappen zelf te horen wat er gedaan kan worden om hun situatie te verbeteren. De volgende stap is dat de overheid en de bedrijven acties gaan ondernemen om de situatie van mensen in Sikululiwe en andere gemeenschappen die door kolenmijnbouw worden geraakt te verbeteren. Wat kunnen een Essent en Nuon doen? Zij kunnen de mijnbouwbedrijven uitleggen dat zij alleen kolen willen kopen die netjes gemijnd zijn. En als dat niet gebeurt kunnen zij druk zetten op de mijnbouwgiganten.

Samen met mijn collega’s in Zuid-Afrika zal ik in gesprek blijven met mijnbouwbedrijven, energiebedrijven en andere spelers die een verantwoordelijkheid dragen, om te zorgen dat zij actie ondernemen die voorkomt dat gemeenschappen de dupe worden van de winning van steenkolen.