van de wereldpopulatie leeft in landen waar de maatschappelijke ruimte niet geborgen is
mensenrechtenverdedigers zijn vermoord in 2017
protesten zijn verstoord tussen juni 2016 en maart 2017
Mensenrechtenverdedigers, protestacties en maatschappelijke organisaties zijn van essentieel belang. Zij zorgen er namelijk voor dat de overheid in het belang van alle burgers blijft handelen, niet alleen in het belang van multinationals of de elite. Waar de ruimte voor maatschappelijke organisaties en burgers wordt ingeperkt zijn de meest kwetsbare en gemarginaliseerde groepen (zoals vrouwen en kinderen) de dupe. Juist voor hen is namelijk moeilijk om voor hun rechten op te komen.
Zowel in Nederland als in andere landen hebben beperkingen aan de maatschappelijke ruimte ernstige gevolgen. De vrijheid van meningsuiting staat onder druk, journalisten worden opgepakt en maatschappelijke organisaties worden tegengewerkt als zij kritiek op de overheid hebben. Dit gebeurde bijvoorbeeld onlangs bij het ActionAid kantoor in Oeganda, waar een politie-inval plaatsvond.
In oktober 2017 werden onze activiteiten in Oeganda bemoeilijkt toen de overheid het ActionAid-kantoor binnenviel. Laptops werden in beslag genomen en de bankrekening werd bevroren. Niet lang daarvoor had ActionAid Oeganda kritiek geuit op een aanstaande grondwetswijziging die president Museveni, die al 31 jaar aan de macht is, in staat zou stellen om te gaan voor een nieuwe termijn.
De inval stond niet op zichzelf: ook lokale partnerorganisaties werden tegengewerkt. Na protesten van supporters, partners, donoren én ActionAid-kantoren wereldwijd, stelde de rechtbank ActionAid in het gelijk en konden zij hun werk voortzetten. Toch blijven dergelijke overheidsacties zeer zorgwekkend.
De krimpende maatschappelijke ruimte is nog schrijnender voor vrouwelijke activisten. Door diepgewortelde ideeën en tradities lopen zij veelal meer gevaar dan mannen wanneer ze zich uitspreken tegen de overheid. Vrouwen worden uitgesloten van besluitvorming en het zwijgen opgelegd, soms zelfs met de dood tot gevolg. Zo werd in 2018 de Braziliaanse politica en vrouwenrechtenactiviste Marielle Franco vermoord, en recentelijk werden in Saudi-Arabië vrouwelijke mensenrechtenverdedigers in de gevangenis gemarteld en seksueel geïntimideerd.
Niet alleen voor mensenrechten is een kleine maatschappelijke ruimte een probleem. Steeds meer mensen ondervinden de gevolgen van klimaatverandering. Het is al duidelijk dat zonder druk van buitenaf overheden minder maatregelen nemen om milieuvervuiling tegen te gaan. Die druk van milieubeschermers is dus hard nodig. Toch zijn er in 2017 een recordaantal van 207 natuurbeschermers vermoord.
Overheden hebben verschillende manieren om ervoor te zorgen dat de maatschappelijke ruimte steeds kleiner wordt, waaronder beperkende wetgeving en persoonlijke aanvallen op mensenrechtenverdedigers. Ook komt het voor dat overheden personen en organisaties stigmatiseren door ze (vals) neer te zetten als terroristen, criminelen of corrupt. Daarnaast wordt extreme surveillance en beperking van de persvrijheid vaak gebruikt.
Pagina aangepast op 29 maart 2019