Zuid-Afrika

Landrechten voor vrouwen

In 1913 werd in Zuid-Afrika de Land Act van kracht, waarbij land werd afgenomen van de zwarte bevolking en toegewezen aan witte mensen. Nog steeds is 73% van de grond in bezit van witte inwoners. De landbouwsector kent vergaande ontwikkelingen in Zuid-Afrika maar kleine boerenbedrijfjes, grotendeels gerund door vrouwen, profiteren daar niet van. Zij hebben te maken met een oneerlijke verdeling van land, productiemiddelen en kredieten. Ook lijden zij het meest onder klimaatverandering, die zorgt voor extreme droogte van hun ooit zo vruchtbare land.

Eerlijke mijnbouw

Zuid-Afrika is rijk geworden door de vele grondstoffen in haar bodem. Met name platina en steenkool zijn belangrijke bronnen van inkomsten. Helaas komen de opbrengsten veelal ten goede aan grote mijnbouwgiganten, terwijl hele gemeenschappen van hun land worden gejaagd en uitgebuit in de mijnen. Ze blijven achter met vervuilde grond en verzuurd water, waardoor ze grote gezondheidsrisico’s lopen. Met name vrouwen zijn hiervan de stille slachtoffers. Op het vervuilde land kunnen zij geen voedsel meer verbouwen. Ze moeten verder lopen voor het halen van schoon drinkwater en dragen de zorg voor hun zieke mannen en zonen. Sommige vrouwen werken noodgedwongen als prostituee om het gezin te kunnen onderhouden, met een hoog risico op HIV/AIDS.

Elizabeth Mthethwa (64) woont in Ermelo, Zuid-Afrika, genoemd naar de gelijknamige plaats in Nederland. Hier staat ook de Imbabala kolenmijn, die inmiddels is gesloten maar de omwonenden in schrijnende omstandigheden achterliet. Wat ooit vruchtbare landbouwgrond was, is verworden tot een zwart, licht ontvlambaar maanlandschap. De geplunderde bodem is instabiel geworden, met gevaar op instorting. Dat laatste werd Elizabeth’s zoon fataal.

“Dlozi was op zoek naar achtergebleven steenkool om op te kunnen koken,” vertelt Elizabeth in tranen. “Toen de mijn instortte, werd hij bedolven. Mijn andere zoon heeft het werk voortgezet, want we zijn nog steeds de begrafenis en het graf van zijn broer aan het afbetalen. Ik leef in constante angst dat hem hetzelfde zal overkomen.”

Vrouwen verzamelen steenkool uit de verlaten Mbabane mijn in Zuid-Afrika. Foto: Oupa Nkosi - ActionAid

Een greep uit de resultaten in Zuid-Afrika

Recht op land
In Zuid-Afrika heeft ActionAid 2.000 kleine boeren en boerinnen en 5.000 mensen zonder land gesteund bij het opkomen voor hun recht op land, voedselzekerheid en onafhankelijkheid.
Betere wetgeving voor mijnbouw
Zuid-Afrika is één van de veertien landen waarmee ActionAid werkte aan modelwetgeving voor de mijnbouw. Dit unieke wetsvoorstel is in samenwerking met lokale gemeenschappen en werkgroepen van de Afrikaanse Unie ontwikkeld, en zal als deze wordt geïmplementeerd, veel sterker zijn dan het vrijblijvende systeem van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Een geweldige stap voor milieu en mensenrechten in Zuid-Afrika.
Voorlichting en training
Als onderdeel van het Women and Land Rights (WOLAR)-programma kregen 1.350 voorlichting en voerden 350 vrouwen campagne voor hun recht op land. 20 mediators zijn getraind om vrouwen bij te staan met juridisch advies, en 6 vrouwenorganisaties volgden een training in duurzame landbouwtechnieken.
Rapportage van misstanden in de mijnen
In de afgelopen jaren heeft ActionAid, samen met lokale partners, meer dan 700 bewoners van mijnbouwgebieden opgeleid tot community monitors die misstanden in de mijnbouw documenteren en rapporteren.
Aan tafel bij de VN
5000 vrouwen uit 20 landen, waaronder uit Zuid-Afrika, voerden campagne voor landrechten als onderdeel van de het Women2Kilimanjaro-initiatief. Bij nationale overheden, de Afrikaanse Unie en de Verenigde Naties maakten zij duidelijk waarom landrechten zo belangrijk zijn. De eerste landen hebben al toegezegd de eisen van de vrouwen te zullen inwilligen.
Een sterkere positie van vrouwen
In 2009 stond ActionAid aan de wieg van de oprichting van IANRA, een netwerk vertegenwoordigd door 150 CSOs in 13 Afrikaanse landen die werken aan eerlijkere en duurzamere mijnbouw in Afrika. Hieruit ontstond in 2013 WoMin, een netwerk van vrouwen in mijnbouwgebieden. WoMin vertegenwoordigt meer dat 60 organisaties in 14 Afrikaanse landen en zet zich in voor een sterkere positie van vrouwen.
Een beter loon voor mijnwerkers
Samen met partnerorganisaties MACUA en Bench Marks steunden wij duizenden mijnwerkers in de platinamijnen met voedsel, vervoer en andere praktische zaken, zodat de mijnwerkers zich sterk konden maken voor een beter loon. In 2014 werden hun inspanningen beloond en kregen ze een substantiële loonsverhoging.

"De stemmen van vrouwen in de mijnbouwindustrie worden niet gehoord. Dat moet veranderen."

25%

2 op de 3

73%

Landrechten voor vrouwen

Eerlijke mijnbouw

Dit doet ActionAid

Enthousiast over ons werk?

Een greep uit de resultaten in Zuid-Afrika

Recht op land

Betere wetgeving voor mijnbouw

Voorlichting en training

Rapportage van misstanden in de mijnen

Aan tafel bij de VN

Een sterkere positie van vrouwen

Een beter loon voor mijnwerkers

Lokale partners

Meer over Zuid-Afrika