Probleem

Anno 2020 is de ongelijkheid in de wereld nog altijd enorm. De 200 rijkste mensen ter wereld bezitten samen meer vermogen dan alle Afrikaanse landen bij elkaar. Ruim 2000 miljardairs zijn samen rijker dan 4,6 miljard mensen samen, die 60 procent van de wereldbevolking uitmaken. En de 22 rijkste mannen ter wereld bezitten meer dan alle vrouwen in Afrika bij elkaar. Deze ongelijkheid groeit, onder meer omdat superrijken en multinationals steeds minder belasting betalen. Zo kon het aantal miljardairs de laatste tien jaar verdubbelen. En terwijl de rijken steeds rijker worden, komen onderwijs en gezondheidszorg in veel landen steeds meer onder druk te staan.
Wij zijn ActionAid

ActionAid pakt armoede en ongelijkheid aan, samen met de mensen om wie het gaat. Zo werken we samen aan een eerlijke, duurzame wereld met gelijke kansen voor iedereen. Dat doen we op lokaal niveau, bijvoorbeeld door vrouwen te verenigen in groepen, maar ook op internationaal niveau, bijvoorbeeld door belastingontwijking door multinationals aan te pakken.

Een achtergestelde positie

Anno 2020 is er nog altijd geen land ter wereld waar vrouwen niet worden achtergesteld. Dat begint al op jonge leeftijd: zo hebben meisjes minder kans om naar school te gaan dan hun broers en wereldwijd treden miljoenen meisjes in het huwelijk als ze nog een kind zijn – vaak met oudere mannen. Door hun 1-0 achterstand zijn vrouwen en meisjes die leven in armoede extra kwetsbaar tijdens crisissituaties. Dat zagen we bij ziekte-uitbraken, zoals ebola, en recent tijdens de coronapandemie, die bestaande ongelijkheden heeft uitvergroot.

Geen eigen inkomen

Van alle mensen die onder de armoedegrens van 1 dollar per dag leven, is 70 procent vrouw. Gemiddeld verdienen zij een kwart minder dan mannen. En hoewel vrouwen wereldwijd 65 procent van het werk verrichten, verdienen ze slechts 10 procent van het wereldwijde inkomen. Vrouwen werken ook vaker in de informele sector: werk dat niet zichtbaar is in nationale cijfers. Vaak is er geen sprake van ziekteverlof of zelfs een arbeidsovereenkomst, en dus ook geen werkeloosheidsuitkering. Hierdoor kwamen vrouwen tijdens de coronapandemie vaker in de problemen.

Meer zorgtaken

De coronacrisis legde ook de verschillen in gezondheidszorg tussen landen bloot. Zo geven rijke landen via hun publieke voorzieningen ongeveer 2000 dollar per persoon per jaar uit aan hun gezondheid. In ontwikkelingslanden is dit gemiddeld 20 keer minder, en in het ergste geval slechts 30 dollar per persoon per jaar. Wie de zorg voor zieken dan op zich neemt? Dat zijn de vrouwen. Maar ook buiten crisistijd doen vrouwen drie keer meer onbetaalde zorgtaken (waar ook de zorg voor kinderen, ouderen en het huishouden onder vallen) dan mannen. Verder zijn vrouwen oververtegenwoordigd in de zorgsector en kinderopvang. Tijdens de coronacrisis nam de druk op vrouwen dus ook op dat vlak verder toe.

Toename geweld

Een stuitende 35 procent van de vrouwen wereldwijd komt in aanraking met geweld. Daarmee is het de meest voorkomende mensenrechtenschending. Geweld kent vele verschijningsvormen. Het kan gaan om huiselijk geweld, verkrachting en meisjesbesnijdenis, waardoor vrouwen worden onderdrukt. Maar ook de angst voor geweld op straat die vrouwen beperkt in hun bewegingsvrijheid, waardoor ze bijvoorbeeld afzien van onderwijs of werk. Door toegenomen spanningen, verstoringen van het dagelijks leven en het leven in thuisisolatie, nam geweld tijdens de coronacrisis verder toe: in Bangladesh tot wel 983 procent. Tegelijk was het extra moeilijk om hulp in te schakelen, vanwege het wegvallen van sociale netwerken en de sluiting van blijf-van-mijn-lijfhuizen.

Betrek vrouwen bij de oplossingen

Nog te vaak worden vrouwen niet gehoord in beslissingen die ook hen aangaan: van huishouden tot dorpsraad tot nationale overheid – veelal bepalen mannen. Zo ook nu, tijdens de coronacrisis. Als gevolg daarvan sluit beleid en wetgeving vaak niet goed aan op de behoeften van vrouwen. ActionAid wil dat vrouwen worden betrokken bij cruciale beslissingen rondom een beter en toegankelijker zorgstelsel, wat zoveel invloed heeft op hun leven maar waarin zij zo weinig inspraak hebben.

Dit doet ActionAid

Uit onderzoek én onze ervaring van de afgelopen 40 jaar, blijkt dat vrouwelijk leiderschap crisisbestrijding en -preventie verbetert. Bovendien kunnen vrouwelijke leiders de machtsbalans in de samenleving herstellen – ook na de ramp.

 

Vrouwenrechten zeker stellen begint met het zichtbaar maken van vrouwen en hun wensen, hun directe deelname aan de onderhandeltafel en meer vrouwelijk leiderschap.

ActionAid International
ActionAid werd in 1972 opgericht in het Verenigd Koninkrijk en werkt al 15 jaar als democratische federatie. Ons hoofdkantoor is gevestigd in Johannesburg en we hebben kantoren in meer dan 40 laden. Het overgrote deel van ActionAid’s medewerkers komt uit zuidelijke landen. Daar werken we samen met lokale partnerorganisaties, vaak al jarenlang, waardoor er een vertrouwensrelatie is en we goed weten wat er speelt.

ActionAid in Nederland
Veel problemen kunnen niet lokaal worden opgelost, maar vragen om betere internationale regelgeving. In Europa en in Nederland roepen we regeringen en bedrijven daarom op om oneerlijk beleid met grote gevolgen voor ontwikkelingslanden te veranderen. Daarbij doen we regelmatig een beroep op het publiek. Naast lobby- en campagnewerk doen we ook onderzoek naar misstanden, werven we fondsen en coördineren we projecten in het zuiden, zoals het Fair, Green and Global (FGG) programma: een strategisch partnerschap dat bestaat uit zes maatschappelijke organisaties en dat wordt gefinancierd door het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

Vrouwelijk leiderschap als drijvende kracht voor verandering

Een preventieve aanpak

In veel van de landen waar ActionAid werkt, blijven vrouwen traditioneel bij huis om het land te bewerken of voor kinderen te zorgen. Mannen trekken er vaker op uit om werk te zoeken in de stad. In een crisissituatie – bijvoorbeeld een overstroming, pandemie of conflict – staan vrouwen er dus dikwijls alleen voor. Gebleken is dat zij tot wel 14 keer meer risico lopen om te overlijden, bijvoorbeeld omdat ze niet kunnen zwemmen of geen weersvoorspelling of voorlichtingsposters kunnen lezen. Tegelijk zijn zij juist degene die het rampenplan in werking moeten stellen of moeten overgaan tot evacuatie. Vrouwelijk leiderschap maakt een gemeenschap daarom weerbaarder in het geval van een crisis. Meer over ebola?

Snelle en inclusieve noodhulp

In veel landen is het gezondheidssysteem zwak en zijn snelle, preventieve maatregelen cruciaal om een ziekte-uitbraak te voorkomen. Voorlichtingscampagnes in lokale talen, onder leiding van lokale vrouwen, zijn de meest effectieve strategie, zo bleek ook tijdens de ebolacrisis. Deze vrouwen hebben kennis van de lokale context en weten zodoende goed wat er speelt. Ze hebben vaker toegang tot achtergestelde groepen in moeilijk bereikbare gebieden en zijn bijvoorbeeld ook op de hoogte van de gezondheidstoestand van ouderen. Tijdens de ebolacrisis speelden vrouwen een cruciale rol in het verspreiden van informatie, het traceren van contacten, het in kaart brengen van ziektegevallen en de distributie van noodhulppakketten voor mensen in quarantaine. Vrouwen zorgen ook vaker voor een eerlijke verdeling van hulpgoederen, waarbij rekening wordt gehouden met alle groepen – ook de meest kwetsbare die niet vooraan staan.

Een betere machtsbalans

Tot slot verandert vrouwelijk leiderschap ook de manier waarop samenlevingen naar de rol van vrouwen kijken. Door vrouwen een centrale, belangrijke rol te geven stijgen ze in aanzien. Dit kan leiden tot structurele verschuivingen in man-vrouwrelaties de gendergelijkheid vergroten. Vrouwelijke leiders hebben bovendien een voorbeeldfunctie voor meisjes. Zo verbetert de status van vrouwen ook op lange termijn.

Meer geld voor publieke voorzieningen

Jaarlijks lopen ontwikkelingslanden maar liefst 100 miljard aan belastinginkomsten mis, veroorzaakt door belastingontwijking door multinationals. Met dat bedrag kunnen 2,2 miljard mensen worden voorzien van goede basisgezondheidszorg. Daarom voert ActionAid, samen met partners wereldwijd, campagne tegen belastingontwijking door multinationals. Want een gezonder zorgstelsel begint met meer geld voor publieke voorzieningen.

Het programma

De laatste maanden was er wereldwijd veel aandacht voor goede zorg, zorgsystemen, zorgstelsels, de toegang tot zorg en de onderlinge afhankelijkheid tussen landen. Steeds meer mensen vragen zich af of de zorg overal ter wereld opgewassen is tegen crisis, waarmee (als mooie “bijvangst”) ook meer oog komt voor het feit dat veel systemen ook buiten tijden van crisis al ondermaats waren. Er is momentum om zaken aan te pakken en veranderingen door te voeren. Maar zij die het hardst geraakt worden door de crisis, de vrouwen, staan weer buitenspel bij de besluitvorming hoe te hervormen.

Vrouwen aan zet. Een beter zorgsysteem zet vrouwen centraal

ActionAid vindt dat vrouwen nu echt aan zet zijn; want als we doen wat we altijd deden, verandert er structureel uiteindelijk niks! Vrouwen moeten in deze fase een centrale rol kunnen spelen om te komen tot een beter en voor iedereen goed toegankelijk zorgsysteem, met oog voor de specifieke wensen en noden van vrouwen, die nu veelal over het hoofd worden gezien.

Via onze bestaande netwerken en partners, met wie we gewend zijn om samen te werken, richten we ons in dit specifieke project op het scholen, empoweren en betrekken van vrouwen bij het realiseren van een beter en toegankelijker zorgsysteem. We werken daarbij samen met vrouwenorganisaties en gemeenschappen in Kenia, Ghana en Zambia. Via ons netwerk zal alle kennis en ervaring die wordt opgedaan in toepasbare vorm gedeeld worden met vrouwenorganisaties in andere landen, zodat de spin-off en het effect van dit project in tweede fase ook stevige impact zullen hebben.

Samen met sterke vrouwen in de genoemde gebieden (en mede op basis van hun eigen ideeën en analyses) realiseren we stevige plekken aan besluitvormingstafels, waar lokale vrouwen beslagen ten ijs komen, impact kunnen hebben en zo de toekomst veranderen.

[kader] Die verandering richt zich tenminste op de volgende drie pijlers:

  1. Betere toegang tot gezondheidszorg, zodat er minder onbetaald zorgwerk nodig is (ook: kinderopvang etc.?)
  2. Betere werkomstandigheden voor vrouwen die werken in de gezondheidssector Niet: in alle sectoren?
  3. Mobiliseren van meer geld voor investeringen in gezondheidszorg op nationaal en internationaal niveau Overlapt dit niet met punt 1?