Het belang van heldinnen bij humanitaire hulp

Het aantal rampen en conflicten in de wereld is, door bijvoorbeeld klimaatverandering en internationale spanningen, de afgelopen jaren sterk is toegenomen. Vooral vrouwen (en kinderen) in armoede worden hard getroffen door extreem weer, zoals droogte en overstromingen.

Bijvoorbeeld omdat vrouwen verantwoordelijk zijn voor (onbetaalde) zorgtaken, zoals water halen maar ook het verzorgen van zieken. En die taken nemen enorm toe als er een ramp plaatsvindt. Maar ook (seksueel) geweld verergert tijdens rampen en conflicten. Verder hebben vrouwen ook minder toegang tot noodhulp, en ze worden vaak niet betrokken bij belangrijke beslissingen tijdens de noodhulp en de wederopbouw. Vaak komt dit door sociale en culturele normen, die ervoor zorgen dat de stem van vrouwen niet belangrijk wordt gevonden. Of omdat ze slechts als slachtoffer worden gezien.

Deze processen benadelen vrouwen niet alleen tijdens rampen en conflicten. Het werkt ook door bij de wederopbouw of bij preventie tegen nieuwe rampen. Enkele cijfers:*

• • Voor elke man (25-34) die onder de armoedegrens leeft, zijn er 122 vrouwen.
  • Vrouwen hebben meer dan 11% meer kans om honger te lijden.
  • Vrouwen zijn 2,6 keer vaker verantwoordelijk voor onbetaalde zorgtaken
  • In 80 procent van de gezinnen wereldwijd zijn vrouwen verantwoordelijk voor het halen van water
  • Slechts 52 procent van de vrouwen kan zelf beslissen over (het krijgen of weigeren van) gezondheidszorg.
  • Slechts 27 procent van de vrouwen neemt deel aan de politiek
  • Van de vrouwen is slechts 63 procent vertegenwoordigd op de arbeidsmarkt (bij mannen is dit 94 procent).

*Bron

Stel je eens voor dat je zo’n achterstand hebt, en dan óók nog eens getroffen wordt door een ramp of conflict. Het zorgt er namelijk voor dat vrouwen minder kans hebben om er weer bovenop te krabbelen. Toch is dit niet het volledige verhaal.

Vrouwelijk leiderschap: fundamenteel mensenrecht én effectief

Ondanks dat vrouwen een achterstand hebben, is het belangrijk om ook hun kracht te onderkennen. Vrouwen hebben namelijk niet alleen het fundamentele recht om deel uit te maken van besluitvorming, maar ze kunnen ook veel bijdragen. Onze ervaring, zoals in Sierra Leone en Oost-Afrika, leert ons dat vrouwen vaardigheden, kennis en ervaring inbrengen die onmisbaar zijn bij humanitaire hulp.

• Vanwege hun specifieke rol in de gemeenschap hebben vrouwen vaak veel kennis van de omgeving en zijn zij goed in staat de gemeenschap te mobiliseren.
• Behoeftes en noodzaak van vrouwen, kinderen en andere achtergestelde groepen, worden tijdens en na een ramp vaak over het hoofd gezien. Vrouwelijke deelname aan het noodhulpproces en daarna, is cruciaal om dit tegen te gaan.
• Uit onze ervaring blijkt dat het bevorderen van vrouwelijk leiderschap bij humanitaire hulp en weerbaarheid programma’s zorgt voor een fundamentele verschuiving van genderrollen in de maatschappij. Door ruimte te creëren voor vrouwelijk leiderschap, dragen we bij aan een sterkere positie van vrouwen in zowel het gezin als de maatschappij.

Ook wanneer we vrouwen centraal stellen tijdens ramp- en risicovermindering-, wederopbouw- en weerbaarheidsprogramma’s, draagt dit bij aan meer veerkracht. Zo hebben niet alleen vrouwen maar ook hun kinderen, gezin en gemeenschap meer kans op herstel na een ramp óf zijn zij beter voorbereid bij toekomstige rampen. Bijvoorbeeld in Senegal waar boerinnen beter bestand waren tegen droogte dankzij duurzame landbouwtraining. Ook op de (middel)lange termijn draagt het centraal stellen van vrouwen eveneens bij aan duurzame ontwikkeling en verhoogt de kansen dat gemeenschappen ontsnappen uit een vicieuze cirkel van rampen en geweld.

Wat doet ActionAid?

ActionAid zorgt ervoor dat vrouwen wereldwijd vooraan staan bij noodhulp acties. Op verzoek van vrouwen in de landen waar we werken wordt training gegeven over vrouwenrechten, leiderschap en de voorbereiding op rampen. Hierdoor zijn vrouwen beter in staat om de leiding te nemen in hun gemeenschap en weten ze wat hun rechten zijn tijdens een crisissituatie.

Daarnaast bevorderen we vrouwelijk leiderschap binnen de internationale hulporganisaties waarmee we samenwerken tijdens rampen, zodat zij overal over mee kunnen beslissen. We werken ook samen met vrouwenorganisaties voor een betere bescherming tijdens rampen, zoals het creëren van veilige plekken die enkel toegankelijk zijn voor vrouwen. Deze plekken zijn meer dan alleen schuilplaatsen: het zijn broedplaatsen voor leiderschap, bemiddeling en een collectief vermogen om geweld en misbruik aan de kaak te stellen. Tot slot, lobbyen we op nationaal en internationaal niveau voor het bevorderen van vrouwelijke leiderschap tijdens rampen en conflicten.

Dat niet alleen, ActionAid stelt vrouwen ook centraal bij programma’s gericht op het vergroten van weerbaarheid (tegen rampen) en duurzame ontwikkeling. Zo wapenen wij vrouwen, die traditioneel het land bewerken, tegen extreem weer als gevolg van klimaatverandering door middel van duurzame, klimaatbestendige landbouwmethoden. Daarnaast dragen wij bij aan het verbeteren van de (economische) positie van vrouwen. Wij ondersteunen hen bij het claimen van hun rechten, zoals het recht op voedsel, het recht op schoon water en een veilige leefomgeving. We organiseren vrouwen in vakbonden, groepen en coöperaties zodat zij samen een krachtige stem kunnen laten horen. Ook roepen we overheden wereldwijd op om te investeren in vrouwen, hun rechten en hun weerbaarheid.

Wat kan Nederland doen?

De Nederlandse overheid geeft humanitaire hulp op verschillende manieren. Bilateraal, multilateraal, via ngo’s, financieel en in natura – bijvoorbeeld door het uitzenden van experts. Gelukkig onderkent zij in haar beleid de onevenredige impact van humanitaire rampen en conflicten op vrouwen. Toch zou Nederland meer kunnen doen om de positie van vrouwen tijdens noodhulp acties en binnen ontwikkelingsprogramma’s (gericht op het verbeteren van weerbaarheid) te vergroten.

Bekijk en download de concrete beleidsaanbevelingen hier.