Vrouwen uit mijnbouwgemeenschappen on tour voor eerlijk beleid

ActionAid strijdt in het kader van het That’s Mine programma zij aan zij met vrouwen uit Zuid-Afrika voor een eerlijke en rechtvaardige energietransitie. Gemeenschappen, en met name vrouwen, van de mijnbouwbeweging Mining Affected Communities United in Action / Women Affected by Mining United in Action (MACUA/WAMUA) ondervinden dagelijks de negatieve gevolgen van mijnbouw naar de mineralen en metalen die noodzakelijk zijn voor onze energietransitie. Zij worden hard geraakt door vervuiling, landroof en geweld als gevolg van mijnbouw, en zij weten wat nodig is voor een écht rechtvaardige energietransitie. In oktober waren vier leden van MACUA/WAMUA, Monica, Khosi, Mpho en Sabelo, bij de Verenigde Naties (VN) in Genève en in Nederland om aandacht te vragen voor deze situatie én voor de oplossingen.

De vraag naar grondstoffen voor de energietransitie neemt exponentieel toe. Dat terwijl grote mijnbouwbedrijven straffeloos hun gang kunnen gaan zonder verantwoordelijkheid voor wat zich afspeelt in de grondstoffenketen. Daarom riepen Monica, Khosi, Mpho en Sabelo beleidsmakers tijdens hun reis op tot:

• Het centraal stellen van de stem van vrouwen en gemeenschappen in alle besluitvormingsprocessen.
• Bindende regels voor en aansprakelijkheid van bedrijven voor het tegengaan en voorkomen van mensenrechtenschendingen en milieuschade in hun productieketens.
• Een rechtvaardige energietransitie waarbij gemeenschappen baat hebben bij de mijnbouw in hun omgeving en welzijn van mens en milieu boven winst wordt geplaatst.

VN-verdrag ‘mensenrechten en bedrijfsleven’

Om de aanbevelingen van MACUA/WAMUA onder de aandacht te brengen startte de reis in Genève bij de Mensenrechtenraad van de VN. Al sinds 2014 wordt hier jaarlijks onderhandeld over een VN-verdrag ‘mensenrechten en bedrijfsleven’. Een verdrag met als doel om te komen tot wereldwijde regels voor bedrijven om mensenrechtenschendingen en milieuschade in hun productieketens te stoppen, én te zorgen voor toegang voor vrouwen en gemeenschappen die slachtoffer worden van schendingen door bedrijven.

WAMUA-lid Khosi Nomnqa (rechts) tijdens een panel bij de overleggen over het VN verdrag.

In Genève spraken de leden met Afrikaanse overheidsdelegaties, deden mee aan een demonstratie om de macht van multinationale bedrijven een halt toe te roepen en spraken de VN toe over de noodzaak van een Feministisch VN-verdrag met speciale aandacht voor het genderperspectief. Zo lichtte Monica toe: “wij vrouwen in de gemeenschappen hebben geen toegang tot water en moeten midden in nacht op zoek naar water, terwijl de mijnen veel meer water gebruiken dan wij.” Ook sprak Khosi in het bijzijn van tien VN-lidstaten tijdens een evenement van Feminists for a Binding Treaty over geweld tegen vrouwen gerelateerd aan mijnbouw: “vrouwen in de gemeenschappen krijgen dubbelop te maken met (seksueel) geweld: thuis en tijdens het werk in de mijnen.”

De vier MACUA/WAMUA leden samen met Sifiso Dladla van ActionAid Zuid-Afrika (vlnr: Sifiso, Khosi, Mpho, Monica en Sabelo).

We sloten de onderhandelingsronde voor een VN-verdrag ‘mensenrechten en bedrijfsleven’ met een positief gevoel af. Waar kwamen landen uit het mondiale Zuiden massaal op voor het verdrag. Er zijn concrete afspraken gemaakt om échte vervolgstappen te zetten, en daarbij zal het maatschappelijk middenveld een centrale rol blijven spelen.

Rechtvaardige energietransitie en Nederlands beleid

De reis vervolgde zich in Nederland, een land klein in omvang maar groot in mondiale voetafdruk wat betreft klimaatimpact en internationale handel. Ook in Nederland zijn verschillende beleidsprocessen in ontwikkeling die speciale aandacht eisen voor de mensenrechtenimpact van mijnbouw op vrouwen en gemeenschappen. Zo heeft de overheid een speciale Grondstoffenstrategie opgesteld die antwoord moet geven op de vraag naar grondstoffen die noodzakelijk zijn voor de energietransitie. Ook ligt er in de Tweede Kamer een wetsvoorstel voor de plicht van bedrijven om internationaal maatschappelijk verantwoord te ondernemen (IMVO) met respect voor mensenrechten en milieu.

Khosi vóór de Tata Steel fabriek bij Wijk aan Zee.

In Nederland organiseerden we verschillende publieke evenementen, gingen Monica, Khosi, Mpho en Sabelo in gesprek met beleidsmakers van het Ministerie van Buitenlandse Zaken tijdens een interactief en constructief rondetafelgesprek over de energietransitie en IMVO-wetgeving en hadden zij een uitwisseling met bewonersgroepen die door Tata Steel te maken krijgen met vervuiling en gezondheidsproblemen. In Wijk aan Zee spraken de bewoners en MACUA/WAMUA over de overeenkomsten in hun situatie: grote internationale bedrijven die hun achtertuin straffeloos kunnen vervuilen en mensenrechten schenden. Zoals Sabelo aangaf, ook in een interview met NH Nieuws: “de situatie is erg vergelijkbaar, we lopen er beiden tegenaan dat bedrijven verantwoordelijkheid moeten nemen voor de problemen die ze veroorzaken”.

Monica aan het woord tijdens het Pakhuis event ‘A Feminist Energy Transition’

We sloten de week af met twee grootschalige evenementen. Zo ging Khosi in gesprek met vrouwen van over de hele wereld over de impact van internationale handel op vrouwen en gemeenschappen tijdens de conferentie Shaping Feminist Foreign Policy van het Ministerie van Buitenlandse zaken. Hier presenteerde de Fair, Green and Global alliantie hun paper ‘Reimagining Trade and Investment through a Feminist Lens‘. Als klap op de vuurpijl organiseerden we in Pakhuis de Zwijger de paneldiscussie ‘A Feminist Energy Transition‘. Tijdens dit evenement vertelde Monica over de impact van mangaanmijnbouw op het leven van haar en vrouwen in haar gemeenschap. Vervolgens ging Mpho in gesprek met kandidaat-kamerlid Danielle Hirsch, Joseph Wilde van SOMO en Lisa Minere van Fairphone. Een belangrijk gesprek volgde over de oplossingen en aanbevelingen die noodzakelijk zijn voor een échte rechtvaardige energietransitie.

Dank aan de Nationale Postcode Loterij voor het mogelijk maken van het programma “That’s Mine” dat zich inzet voor een transitie naar eerlijke mijnbouw geleid door vrouwen en een rechtvaardige energietransitie!