Het advies van de Europese Commissie voor een duurzaam Europa in 2030: doorbraak of business as usual?

Eerder deze maand publiceerde de Europese Commissie haar advies over de routekaart naar een duurzaam Europa in 2030. ActionAid is positief over de inzet van de Commissie om de negatieve gevolgen van Europees beleid elders in de wereld tegen te gaan. Zoals een ambitieuzere aanpak van belastingontwijking door grote bedrijven en stappen om het voedselsysteem te vergroenen. Maar de Commissie blijft hangen in het verleden: ondanks de grote roep om verandering, blijven ze winst boven mens en milieu stellen.

Wat betekent duurzaam? Een omslag naar een economisch model en manier van leven die niet ten koste gaat van toekomstige generaties, of mens en milieu aan de andere kant van de wereld. Het is logisch dat de Commissie met dit advies komt want de Europese Unie en haar lidstaten hebben zich namelijk gecommitteerd aan de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDGs). 17 doelen om te zorgen dat er in 2030 een betere, schonere, veiligere en rechtvaardigere wereld is voor iedereen. Het advies van de Commissie laat de manieren zien waarop de EU kan bijdragen aan die betere wereld, voor de volgende Commissie, die wordt gevormd na de Europese verkiezingen in mei.

De EU pakt belastingontwijking aan en verduurzaamt het voedselsysteem…

Een zeer positieve ontwikkeling is dat de Commissie in dit advies erkent dat er nog veel moet gebeuren om de negatieve gevolgen van Europees beleid, voor mens en milieu aan de andere kant van de wereld tegen te gaan. Dit is waar ActionAid zich jaren voor heeft ingezet. Denk bijvoorbeeld aan het Europese landbouwbeleid, dat het klimaat vervuilt, wereldwijd ontzettend veel land en water inneemt, en kleinschalige boeren en lokale voedselproductie in ontwikkelingslanden in de verdrukking brengt. Zo adviseert de Commissie dat de Europese voetafdruk op natuurlijke hulpbronnen, zoals water, mineralen en land, wereldwijd kleiner moet worden. Dit willen ze o.a. doen door een omslag naar een circulaire economie: een economie waarin alles opnieuw gebruikt wordt. Andere positieve ontwikkelingen het tegengaan van belastingontwijking door bedrijven en stappen richting een eerlijker belastingsysteem, waar de rijksten de zwaarste lasten dragen.

… maar blijft hangen in het verleden

Toch zijn ook hier kanttekeningen bij te plaatsen. Ondanks de technologische snufjes waar de Commissie hoog over opgeeft, zoals Artificial Intelligence en Big Data, blijven ze toch hangen in het verleden. Om die betere, duurzamere, veiligere en rechtvaardigere wereld te bereiken in 2030 hebben we grote verandering nodig. Maar de Commissie blijft hetzelfde systeem ondersteunen dat winst boven mens en milieu plaatst. Zo blijven ze grootschalige landbouw steunen en gaan ze voorbij aan duurzamere alternatieven zoals agro-ecologie, en het belang van kleinschalige boerinnen. De grootste teleurstelling is dat de Commissie geen verantwoordelijkheid neemt voor de daden van Europese bedrijven over de grenzen. Dit komt het meest naar voren in het hoofdstuk over verantwoord ondernemen: de eisen die worden gesteld aan bedrijven om te voorkomen dat zij mensenrechten schenden, of het milieu vervuilen binnen hun productieketens. De Commissie erkent dat er nog veel moet gebeuren om dit tegen te gaan. Mensenrechtenschendingen door Europese bedrijven in andere landen zijn namelijk aan de orde van de dag. Bijvoorbeeld het Europese bedrijf Vedanta dat betrokken is bij vervuiling in Zambia, waardoor gemeenschappen ziek zijn geworden. Toch toont de Commissie totaal geen ambitie om dit aan te pakken. “Mensenrechtenschendingen in productieketens móeten worden voorkomen”, aldus de Commissie, maar nergens staat aangegeven wanneer, waar, wat en op welke manier. Dit is teleurstellend, één omdat de Commissie zo niet voldoet aan de internationale mensenrechten verplichtingen waaraan ze zich hebben gecommitteerd. Ten tweede, omdat ze zo voorbijgaan aan de enorme kans die er nu ligt om te zorgen voor een gelijk speelveld voor bedrijven wereldwijd.

Zal de Commissie luisteren naar de roep om verandering?

Een enorme beweging in het Globale Zuiden, in landen zoals Ecuador en Zuid-Afrika, heeft jaren geleden een belangrijke ontwikkeling in gang gezet. Ze waren het onrecht beu dat Europese bedrijven op hun grondgebied aanrichten en wilden regulering om dit te voorkomen. Binnen de Verenigde Naties wordt er dankzij hen onderhandeld over een verdrag die mensenrechtenschendingen door bedrijven, zoals landroof en vervuiling, wereldwijd moet voorkomen. Ook zal het verdrag ervoor zorgen dat slachtoffers minder hindernissen hoeven te overwinnen, om een rechtszaak aan te spannen, of te winnen. Zo’n verdrag zou er bijvoorbeeld voor zorgen dat vrouwen die ziek worden door de vervuiling van mijnbouwbedrijven of kleinschalige boerinnen die van hun land afgegooid worden deze bedrijven eindelijk ter verantwoording kunnen roepen.

Ook in Europa is deze oproep nu overgenomen: 500.000 mensen tekenden al de petitie die overheden oproept om zich in te zetten voor dit verdrag. Toch geven Europa en haar lidstaten geen gehoor, de Europese Commissie heeft deze kans niet opgenomen in haar advies.  Met de verkiezingen om de hoek ligt er nu een kans voor een échte doorbraak. Zal de nieuwe Commissie luisteren? En zullen lidstaten de verandering die we zo hard nodig hebben ondersteunen?