Door armoede en een gebrek aan werkgelegenheid zoeken steeds meer mensen in Zambia hun toevlucht in de artisanale en kleinschalige mijnbouw. Dit betekent dat zij voornamelijk met handgereedschap, zoals scheppen en pikhouwelen, waardevolle grondstoffen uit de bodem halen. Het is zwaar werk, dat vaak zonder de juiste vergunningen wordt uitgevoerd. Mijnwerkers lopen gezondheids- en veiligheidsrisico’s, doordat tunnels instorten, giftige stoffen vrijkomen en zij niet over de juiste beschermende kleding beschikken. Daarnaast zorgt een gebrek aan vergunningen ervoor dat mijnwerkers weinig bescherming kunnen verwachten van de overheid, bijvoorbeeld tegen uitbuiting en corruptie.

Daarom werken ActionAid Nederland, ActionAid Zambia en twee partners samen binnen het Co-Mining project. Het doel is om de werkomstandigheden, markttoegang en inkomens van artisanale en kleinschalige koper- en kobaltmijnwerkers te verbeteren in twee Zambiaanse provincies; de Copperbelt en Noordwestprovincie. Het Co-Mining project wordt financieel ondersteund door de European Partnership for Responsible Minerals (EPRM).

De projectpartners zullen twee centra openen waar mijnwerkers ondersteund worden bij het aanvragen van vergunningen, registreren van hun activiteiten en het verwerken en verkopen van producten. Daarnaast worden zij voorgelicht over gezondheids- en veiligheidsrisico’s, eerlijke prijzen en manieren om land te herstellen na mijnbouw. Tot slot zullen de partnerorganisaties bij overheden, bedrijven en internationale fora pleiten voor erkenning van de rol en behoeften van artisanale en kleinschalige mijnwerkers. Zeker nu de wereldwijde vraag naar materialen als koper en kobalt blijft toenemen, is het van belang dat artisanale en kleinschalige mijnwerkers als volwaardige spelers in de productieketen behandeld worden en op een zinvolle manier kunnen deelnemen aan besluitvorming.

Extra risico’s voor vrouwen

De context waarin artisanale en kleinschalige mijnbouw plaatsvindt, zorgt voor extra risico’s voor vrouwen. Ongedocumenteerde mijnwerkers werken buiten het toeziend oog van instanties, waardoor zij kwetsbaar zijn voor corruptie, uitbuiting en geweld. Veel informele mijnen zijn in handen van mannen en er zijn gevallen bekend waarbij vrouwen die in de mijn willen werken, worden gedwongen tot seksuele handelingen. Daarnaast moeten zij soms hun kinderen mee de mijn in nemen, omdat er geen kinderopvang beschikbaar is. Dit is gevaarlijk en vergroot het risico op kinderarbeid.

Het project richt zich daarom in het bijzonder op vrouwen. Er worden comités opgericht die het geweld tegen vrouwen in de mijnbouwgebieden in kaart brengen. Ook geven zij voorlichting aan gemeenschappen over preventiemaatregelen en beschikbare ondersteuning. Daarnaast worden vrouwen getraind in de verwerking van koper en kobalt, voordat het doorverkocht wordt aan handelaren. Hierdoor kunnen zij werk verrichten dat fysiek minder zwaar en gevaarlijk is voor henzelf en hun kinderen. En het zorgt ervoor dat producten meer waard worden, waardoor zij meer geld verdienen om hun gezin te onderhouden. Tot slot zullen overheden en bedrijven gewezen worden op de genderspecifieke problemen in de sector en welke verbeteringen er nodig zijn.

Wat gaan we hiermee bereiken?

Aan het einde van het project zullen ongeveer 5.000 mijnwerkers beter in staat zijn om een eerlijk inkomen te verdienen door het winnen en verkopen van koper en kobalt. Hun werkomstandigheden zullen veiliger en gezonder zijn, en de natuur zal beter beschermd worden. Voor vrouwelijke mijnwerkers, die ongeveer de helft van de groep uitmaken, is het risico op geweld aanzienlijk verminderd.

Daarnaast zullen artisanale en kleinschalige mijnwerkers beter in staat zijn om op te komen voor hun rechten tegenover overheden en bedrijven. Ze zullen hun belangen krachtiger op de agenda zetten en erkend worden als volwaardige actoren in de sector.

Op de lange termijn draagt dit bij aan ons streven om de energietransitie rechtvaardig te maken. Leiderschap van gemeenschappen in het mondiale Zuiden, zoals in Zambia, is daarbij onmisbaar.