Klimaatonderhandelingen: waar blijft het geld?
De afgelopen twee weken kwamen vertegenwoordigers van bijna alle landen van de wereld weer bijeen in Bonn, Duitsland, om voortgang te maken op internationale klimaatafspraken. Ook ActionAid was erbij, inclusief onze eigen beleidsadviseur klimaatrechtvaardigheid Agnes Schim van der Loeff, om te zorgen dat deze afspraken effectief én rechtvaardig zijn. Het belangrijkste onderwerp dit jaar: geld. Helaas moet er nog veel gebeuren om een goede uitkomst mogelijk te maken.
Wat wordt er besproken bij de Klimaattop?
Elk jaar vindt in november de internationale Klimaattop (de COP) plaats, waar landen afspraken maken om gezamenlijk de klimaatcrisis aan te pakken. Vorig jaar was de COP in Dubai, waar een grote mijlpaal werd bereikt door eindelijk af te spreken om weg te stappen van fossiele brandstoffen. Dit jaar is de 29e klimaattop in Azerbeidzjan. Hét grote onderwerp daar: geld. Want zonder geld kunnen alle andere afspraken niet uitgevoerd worden.
“Op dit moment ervaren landen die het minst gedaan hebben om de klimaatcrisis te veroorzaken wel de meeste gevolgen,” vertelt Agnes Schim van der Loeff. “Daarom is in het klimaatverdrag afgesproken dat de rijke vervuilende landen die verantwoordelijk zijn voor de klimaatcrisis, andere landen ondersteunen. In 2009 werd een willekeurig bedrag van 100 miljard afgesproken, maar ondertussen zijn er duizenden miljarden nodig.”
Bij de klimaatonderhandelingen worden allerlei verschillende onderwerpen besproken: het verminderen van de wereldwijde uitstoot, het aanpassen aan klimaatverandering, herstel na klimaatschade, maar ook manieren om klimaatactie inclusief en rechtvaardig te maken, onder andere via het ‘Gender Actie Plan’. Al die verschillende plannen hebben wel financiering nodig, en met name landen in het mondiale Zuiden hebben daar zelf lang niet de middelen voor.
Welke rol speelt Bonn?
De COP is hét wereldbekende klimaatevent, met nog bekendere uitkomsten, zoals het Akkoord van Parijs in 2015 en de Glasgow Climate Pact in 2021, overeenkomsten met als doel om respectievelijk de wereldwijde temperatuurstijging te beperken tot 1,5 graden Celsius en het gebruik van steenkool af te bouwen. Zonder het voorwerk op de conferentie in Bonn zijn zulke internationale afspraken echter onmogelijk om op de COP te maken. Daarom komen diplomaten, ambtenaren én organisaties zoals ActionAid elk jaar rond deze tijd samen in Bonn om cruciale onderhandelingen te voeren over klimaatbeleid, de voortgang van klimaatdoelstellingen te evalueren en vervolgafspraken te maken.
Wat doet ActionAid in Bonn?
ActionAid doet al jaren mee met de internationale onderhandelingen in Bonn én op de COP. Hoewel we niet mee onderhandelen, spelen wij als maatschappelijke organisatie een cruciale rol: we luisteren, praten met onderhandelaars en kunnen zelf ook inbreng geven bij de onderhandelingen. “Bij elk gesprek kijk ik vooral: welk effect hebben beslissingen die hier worden genomen op gemeenschappen in het mondiale Zuiden?” vertelt Agnes. Zo houden we de landen scherp en voeren we de druk op om ervoor te zorgen dat afspraken ambitieus en rechtvaardig zijn.
Zo heeft ActionAid zich bijvoorbeeld hard ingezet voor een klimaatschadefonds, om gemeenschappen te compenseren voor de schade en verliezen die zij lijden door klimaatverandering. Bij COP27 in Egypte lukte het maatschappelijke organisaties en activisten om de druk zo hoog op te voeren dat er tóch een klimaatschadefonds kwam. Nu is alleen nog onduidelijk: gaan rijke landen ook echt geld beschikbaar stellen om het fonds te vullen?
Het geld is er wél
Biljoenen, of duizenden miljarden, klinkt natuurlijk als heel veel geld. Rijke vervuilende landen die niet willen betalen zeggen vaak dat er geen geld is, maar ondertussen worden er biljoenen gepompt in dingen die de klimaatcrisis verergeren, zoals fossiele subsidies, industriële landbouw en wapens. Kortom, het geld is er wel, het gaat alleen de verkeerde kant op.
Nieuw onderzoek van ActionAid laat zien dat rijke vervuilende landen 2 biljoen dollar kunnen ophalen voor klimaatactie door middel van een reeks progressieve belastingmaatregelen die zich richten op de rijkste bedrijven en individuen. Wist je bijvoorbeeld dat Nederland alleen al in 2023 10 miljard misliep door belastingontwijking?
De weg naar de klimaattop blijft lang
Nu de klimaatonderhandelingen in Bonn ten einde lopen, is het algemene gevoel dat de gesprekken geen vooruitgang hebben geboekt met betrekking tot de broodnodige financiering die nodig is om klimaatactie te betalen. “Over de hele linie ontspoorden de onderhandelingen bijna, doordat rijke landen de financiering blokkeerden die nodig is om klimaatactie te realiseren,” zei Teresa Anderson, Global Lead Klimaatrechtvaardigheid bij ActionAid International, over de uitkomst van de gesprekken in Bonn.
Zij waarschuwt: “De COP29-onderhandelingen in Azerbeidzjan over het nieuwe klimaatfinancieringsdoel zullen een splitsing in de weg zijn voor Planeet Aarde. Landen in het mondiale Zuiden hebben de kosten van de klimaatcrisis gedragen, maar hun geduld is nu tot het uiterste op de proef gesteld. Op dit moment zijn het de mensen die bijna niets hebben gedaan om de klimaatcrisis te veroorzaken die ervoor betalen met hun verloren levensonderhoud, hun honger, hun verdwijnende eilanden en hun levens.”
Daarom blijft ActionAid zich inzetten voor ambitieuze én rechtvaardige afspraken, en zullen wij ook weer in Bakoe, Azerbeidzjan, aanwezig zijn bij de Klimaattop om onderhandelaars daaraan te houden. “Het is cruciaal dat de behoeften van mensen die het hardst geraakt worden door de klimaatcrisis centraal staan,” concludeert Agnes.
ActionAid bij de onderhandelingen in Bonn met een duidelijke boodschap: het Klimaatschadefonds moet gevuld worden!