Activisten uit Afrika en Azië over het belang van landrechten en behaalde successen
“In het district Amuru in de subcounty Apaa [in Oeganda] hebben we de Apaa gemeenschap gesteund, die campagne voerde om zich te verzetten tegen hun uitzetting”, vertelt Esther Kisembo van ActionAid Oeganda in een ActionAid webinar dat onlangs werd gehouden.
Het ging hier om een voorgenomen landroof. Er waren plannen om zeker 26.000 mensen van 2.278 huishoudens te verjagen van hun land ten behoeve van een wildpark. Een buitenlands bedrijf zou het park, bedoeld voor privé-jacht trips, gaan runnen. En de Apaa gemeenschap, die afhankelijk is van het land voor hun voedsel en bestaanszekerheid, zou simpelweg verjaagd worden en verder de armoede in worden geduwd. Er kwamen overheidsfunctionarissen naar het dorp om de land-deal te regelen. Maar de Apaa vrouwen, getraind in vreedzaam collectief verzet door ActionAid’s lokale partner, maakten een scène waarbij ze zich uitkleedden voor de ogen van de delegatie. Het zorgde voor veel ophef en gêne bij de functionarissen, en aandacht in de media. Uiteindelijk werd een onderzoekscommissie aangesteld die de aanbeveling deed dat de landdeal niet moest doorgaan. De Apaa gemeenschap behield haar land.
Het is een van de verhalen van activisten in Afrika en Azië tijdens 3 webinars waarin de successen van ActionAid’s Fair Green & Global programma (2016-2020) werden belicht. Ook verhalen uit het veld in Bangladesh, Cambodja, Kenia, Zambia, Zimbabwe en Zuid-Afrika, en over het lobby-werk vanuit Nederland kwamen aan bod. De webinars werden gehouden om de resultaten en geleerde lessen van het programma te delen binnen de ActionAid federatie en met partnerorganisaties. De focus lag hierbij op werk ter bescherming van landrechten van gemeenschappen in het mondiale Zuiden en de verantwoordelijkheid van overheden en bedrijven hierbij, met speciale aandacht voor bescherming en versterking van landrechten voor vrouwen.
Waarom die focus? “Land is een van de belangrijkste factoren als het gaat om de empowerment van gemeenschappen, het verbeteren van hun bestaanszekerheid, recht op voedsel, zelfredzaamheid, inclusiviteit, autonomie, en beheersen van risico’s”, zegt Danny Wijnhoud, onderzoeker bij ActionAid Nederland.
“Zonder landrechten, toegang tot en controle over land, gebeurt het gewoon niet. Het is zelfs nog belangrijker om met name de rechten van vrouwen op land, en gelijke toegang tot en controle over land door vrouwen te ondersteunen. Onder andere voor vrouwenemancipatie, bestaanszekerheid, recht op voedsel, en vanwege de belangrijke rol die vrouwen spelen bij het verwerven van inkomen en productie van voedsel, het beheer van natuurlijke hulpbronnen en van biodiversiteit”.
De webinars laten zien hoe ActionAid, lokale partnerorganisaties en de getroffen gemeenschappen hier in de afgelopen 5 jaar samen voor hebben gestreden. Ze laten verhalen zien over o.a. landroof en vervuiling door kolencentrales, mijnbouwbedrijven, landbouwbedrijven en andere multinationals in Afrika en Azië, en vooral wat ActionAid en partners er samen met de getroffen gemeenschappen tegen heeft gedaan. Zowel op lokaal niveau, door het ondersteunen van de betrokken gemeenschappen en hun organisaties, als op nationaal niveau, via lobby bij overheden, en op internationaal niveau, via beïnvloeding van bijvoorbeeld internationaal beleid over handel en investeringen. Het werk op die drie niveaus is nauw met elkaar verbonden.
Zo heeft ActionAid gemeenschappen en vrouwengroepen gesteund om zich te organiseren, hun kennis van hun rechten te vergroten en samen met nationale en internationale partners verantwoordelijke bedrijven en overheden aan te spreken op het schenden van hun rechten. In Bangladesh hebben groepen van de getroffen bevolking investeerders in een grote kolencentrale zover kunnen krijgen na jaren te beginnen met compensatie betalen aan mensen wiens land werd geroofd.
In Zimbabwe verzetten gemeenschappen zich met succes tegen gedwongen verplaatsing uit hun gebied ten behoeve van mijnbouwmultinationals, zelfs gemeenschappen buiten gebieden waar ActionAid werkte, alleen maar omdat ze hadden gehoord dat dit elders ook was gelukt. En is zelfs binnen de 5 jaar looptijd van het programma wetgeving over landrechten verbeterd ten gunste van gemeenschappen. ActionAid en partners hebben daar een belangrijke rol in gehad.
Hier in Nederland is er onder meer gewerkt aan het beïnvloeden van het Nederlandse beleid als het gaat om het erkennen en versterken van landrechten van vrouwen. Op internationaal niveau is er binnen het Fair Green en Global programma bijvoorbeeld samengewerkt aan een internationale campagne voor een bindend VN-verdrag over transnationale bedrijven en mensenrechten. En zo zijn er nog veel meer inspirerende en hoopgevende voorbeelden. Het Fair Green & Global programma heeft dit mede mogelijk gemaakt. Vanaf 2021 krijgt het programma een vervolg met een nieuw 5 jaren programma.