Migratie en ontwikkelingssamenwerking: de feiten

In de afgelopen jaren heeft een toename aan migratie geleid tot een hernieuwde focus op zogeheten ‘grondoorzaken’ door Europese regeringen. Dit zien we ook in Nederland, het regeerakkoord van Rutte III spreekt onder het kopje ‘Buitenland’ uitgebreid over het aanpakken van de grondoorzaken van migratie, naast armoede, ongelijkheid, enzovoort. Ook in debatten in de Tweede Kamer en in de media is dit onderwerp behoorlijk goed vertegenwoordigd. Daarnaast zien we het terugkomen bij de 5e Afrikaanse Unie en Europese Unie Top in Abidjan, die deze week gaande is. Deze top lijkt vooral in het teken te staan van migratie, terwijl het eigenlijk één van de onderwerpen zou zijn naast jeugd, goed bestuur en banen. Om een aantal simplificaties rond dit debat tegen te gaan en om te kijken wat nou echt het samenspel is tussen ontwikkelingssamenwerking en migratie – publiceerden ActionAid en het ECDPM het rapport: Migration, food security and development cooperation policies.

Simplificaties?

Het antwoord van veel regeringen in Europa, en ook de Europese Unie, op deze toenemende migratiestromen is om ‘de grondoorzaken van migratie’ aan te pakken door middel van ontwikkelingssamenwerking. Ontwikkelingssamenwerking als een soort van “anti-migratie middel” dus. Dit is zorgwekkend, omdat de probleemanalyse hier niet klopt en het wel grote gevolgen kan hebben voor de inrichting en effectiviteit van ontwikkelingssamenwerking. Niet migratie is het probleem, maar armoede, conflict, onrecht en klimaatverandering. Dat deze zaken óók leiden tot migratie is een feit, waarbij het belangrijk is dat wij ons realiseren dat hier niet alleen uitdagingen maar ook kansen aan kleven, voor Nederland maar zeker ook voor migranten en achterblijvers zelf. Van belang is dat mensen de keuze hebben wel of niet te migreren. Het aanpakken van ‘grondoorzaken’ zou dan ook moeten gaan over het creëren van een context waarin mensen zélf kunnen beslissen wat ze doen met hun leven.

Hoe zit het nou precies met ontwikkelingssamenwerking en migratie?

Het rapport laat zien hoe ontwikkeling van het platteland en de agrarische sector, naast het verbeteren van voedselzekerheid, kan bijdragen aan de aanpak van grondoorzaken van migratie, maar bijvoorbeeld ook armoede en ongelijkheid, op de lange termijn. Het is daarbij belangrijk om te weten dat migratie een fundamenteel onderdeel is van duurzame voedselsystemen en dat het dus altijd een van de opties zal zijn. Daarom is het uitermate belangrijk dat het ontwikkelingsmodel voor het platteland en de agrarische sector radicaal wordt omgegooid door lokale voedselconsumptie te prioriteren. Dit kan door het vooropstellen van agro-ecologie en weerbaarheid en door te investeren in kleinschalige boeren (zij produceren het merendeel van het voedsel in ontwikkelingslanden).Toegang tot land en natuurlijke hulpbronnen voor kleinschalige boeren zijn hierbij cruciaal. Dit betekent dat land hervormingen essentieel zijn – beschermen van landrechten en mensenrechten standaarden door overheden zijn hierbij cruciaal.

Aanbevelingen

 Hoe moeten we dan precies omgaan met dit samenspel tussen ontwikkelingssamenwerking en migratie? ActionAid heeft een aantal aanbevelingen die leidraad zouden moeten zijn bij toekomstig debat, beleid en actie op dit gebied.

• Stimuleer een positieve verhaallijn op het gebied van migratie, waarbij respect voor mensenrechten en menselijke waardigheid en solidariteit centraal staan.
• Houdt rekening met migratie bij verschillende beleidsterreinen maar  behoud ontwikkeling als doel.
• Stimuleer en implementeer coherent beleid op het gebied van migratie, handel, investeringen, landbouw, energie en klimaat zodat het geen negatief effect heeft op ontwikkeling.