Investeren in (wiens) perspectief ?

Vandaag publiceerde Minister Kaag (van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) de nieuwe beleidsnota. In deze brief, ‘Investeren in perspectief’, licht zij haar beleid voor de aankomende jaren toe. De afgelopen maanden is door vele beleidsmakers hard gewerkt aan deze brief. Sinds het aantreden van het nieuwe Kabinet hebben allerlei stakeholders, zoals Kamerleden, NGO’s, Academici en bedrijfsleven, hun visie gegeven. Onder andere via een internetconsultatie. Wij vergeleken alle inzendingen met de uiteindelijke nota, benieuwd? Kijk hier!

De SDGs, oftewel de Duurzame Ontwikkelingsdoelen, vormen het raamwerk voor het beleid. Speciale aandacht wordt besteed aan onderwijs, jongeren, werkgelegenheid en vrouwenrechten. Onderwerpen die ook bij ActionAid hoog op de agenda staan. Wat staat er verder in de nota?

Gendergelijkheid en vrouwenrechten

In de afgelopen jaren is de ontwikkelingssector steeds meer doordrongen van het belang van investeren in gendergelijkheid en vrouwenrechten. Allereerst omdat vrouwen in veel landen in de wereld nog tot de meest gemarginaliseerde groep behoren. Ten tweede omdat investeren in vrouwenrechten loont. Ook de Nederlandse overheid zet zich hard in voor dit belangrijke onderwerp met als resultaat dat gendergelijkheid (SDG 5) als een rode draad door de nieuwe nota loopt. Wat een mooi resultaat! Hopelijk is de minister in staat om andere ministeries te inspireren, zodat gender uiteindelijk wordt meegenomen binnen alle beleidsterreinen.

Verdienvermogen Nederland?

De afgelopen jaren is een deel van het ontwikkelingsbudget ingezet om bedrijven te financieren. Dit vanwege het idee dat bedrijven kunnen bijdragen aan duurzame ontwikkeling (‘hulp en handel’). Bijvoorbeeld door het creëren van werkgelegenheid of door het komen met innovatieve oplossingen voor klimaat- of ontwikkelingsvraagstukken. Deze gecombineerde hulp en handel strategie wordt voortgezet door het huidige kabinet, met ditmaal een nog grotere aandacht voor Nederlandse bedrijfsbelangen en verdienvermogen. Dit zien we bijvoorbeeld terug in de grote investering in het nieuwe financierings- en ontwikkelingsinstelling Invest-NL. “Nu al zien we te vaak dat de promotie van kansen voor Nederlandse bedrijven in het buitenland de belangen van lokale bewoners en mensenrechten ondermijnt” aldus Maria van der Heide  van ActionAid. Dit bleek onlangs weer uit de gefaalde FMO investering in de Addax zaak in Sierra Leone en de Nederlandse betrokkenheid bij schendingen in de Amazone in Brazilië. Deze negatieve impact van bedrijfsactiviteiten zien we niet terug in de nota. De balans tussen hulp en handel raakt zo nog verder zoek.

Aanpak grondoorzaken

In de nota staat dat de minister zich richt op het aanpakken van de grondoorzaken van armoede, migratie, terreur en klimaatverandering. En terecht, het bieden van perspectief aan de allerarmsten en meest gemarginaliseerden ter wereld, door aanpak van onderliggende problemen, is namelijk de kern van ontwikkelingssamenwerking. Helaas moet ontwikkelingssamenwerking binnen de nieuwe nota ook nog een ander doel dienen, als ‘anti-migratiemiddel’. Dit is bijvoorbeeld duidelijk te zien in de landenkeuze, de verschuiving van focuslanden naar de ring rond Europa. ActionAid hoopt dat landen als Mozambique, waar armoede nog steeds hoogtij viert, niet vergeten worden.  Aan de Minister  de bijzondere uitdaging om  de lange termijn agenda, die internationale solidariteit, duurzame ontwikkeling en mensenrechten vereist, in het vizier te houden.

Leave no one behind

Zorgwekkend is ook de inzet op de baten voor Nederland en de inzet om te verdienen aan de Duurzame Ontwikkelingsdoelen. Dit terwijl de Doelen juist gaan om armoedebestrijding, beschermen van de planeet en verzekeren van welvaart voor iedereen. “Het voelt toch een beetje als eigenbelang first, armoedebestrijding second”, aldus Maria van der Heide van ActionAid.  Ook de mensen om wie het gaat lijken weinig betrokken te worden bij het beleid. Het motto van de SDGs is leave no one behind. Om ervoor te zorgen dat werkelijk iedereen wordt bereikt, is het zeer belangrijk dat de stem uit het zuiden gehoord wordt.  Van mensenrechtenverdedigers in Uganda tot boerinnen in Bangladesh. Wie kan er immers beter de noden bepalen, dan de mensen over wie het gaat? Ook bij de keuze en financiering van kanalen is dit zeer relevant: lokale organisaties weten vaak beter wat nodig is dan grote multilaterale instellingen.

Beleidscoherentie

Het toverwoord van de vorige nota en een van de argumenten voor het combineren van hulp en handel was beleidscoherentie. Met andere woorden: dat je niet met de ene hand geeft en met de andere neemt. (Goed voorbeeld: ontwikkelingslanden verliezen veel meer geld door belastingontwijking via Nederland dan zij gesteund worden door Nederlandse ontwikkelingssamenwerking). Het is dan ook teleurstellend dat de nieuwe nota amper ingaat op beleidscoherentie (maar wel mooi dat het actieplan wordt voortgezet!) Om de SDGs te behalen heeft de minister een verantwoordelijkheid om te zorgen dat Nederlands beleid (dus ook dat van andere ministeries) geen negatieve gevolgen heeft voor ontwikkeling. Dit terwijl er veel verbeterpunten voor de Nederlandse overheid zijn op dit gebied. Zoals de schadelijke effecten van het huidige fiscale beleid, maar ook op het vlak van handel- en investeringen, klimaat, energie en landbouwbeleid. Het is jammer dat dit niet terug te lezen is in de nota. Wij hopen dat minister Kaag met andere ministers zal optrekken om ervoor te zorgen dat beleid hier ook elders geen schade veroorzaakt. 

En nu?

In de aankomende maanden zal de nota in de Tweede Kamer besproken worden. ActionAid zal in ieder geval haar best doen om de belangen van ontwikkelingslanden en de allerarmsten zo goed mogelijk op de agenda te houden en bij te dragen aan de mooie ambities van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen.